(Αναδημοσίευση από : http://amariotes.gr/)
Η Παντάνασσα είναι ένα χωριό του νομού Ρεθύμνου.Ανήκει στον Δήμο Αμαρίου. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001 έχει 309 κατοίκους. Το πιθανότερο όνομα του χωριού ήταν ΑΝΤΑΝΑΣΣΟΣ ( Πρωτομινωικό όνομα ) έτσι αναφέρεται από τον καθηγητή Εμμ. Γενεράλλη στην επίτομο γεωγραφία του το 1891 από τον Ιταλό Αρχαιολόγο ΤΣΕΡΟΛΛΑ. Από τον Άγγλο ΠΑΣΛΕΥ, αλλά και σε άλλα ιστορικά γεγονότα επί Ενετών και επί Τουρκοκρατίας, παντού το χωριό γράφεται σαν ΑΝΤΑΝΑΣΣΟΣ.Σε μια απογραφή επί Ενετών επί καστροφύλακα και σε δύο επί Τουρκοκρατίας, το χωριό γράφεται με αυτό το όνομα ακόμη και σήμερα. Όποιος χωριανός ερωτάται από πού είναι, απαντά από την ΑΝΤΑΝΑΣΣΟ.
Περισσότερα...
Πιθανώς το όνομα του χωριού να άλλαξε, όταν κτίστηκε η ομώνυμη ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΝΤΑΣΑΣΣΑ τον 12ο Αιώνα μ.χ. η οποία καταστράφηκε και στη θέση της κτίστηκε πρόσφατα μετά το 1920-1970 η σημερινή Εκκλησία.
Βρίσκεται 27 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, κτισμένο στους πρόποδες του Μερωνιανού αωριού, δυτικά του Οροπεδίου Βένι σε υψώμετρο περίπου 400 μέτρων.
Οι κάτοικοι του ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την παραγωγή λαδιού και κηπευτικών και έχει πολύ φυσικό πράσινο.
Έχει πολλά νερά τρεχούμενα και υπόγεια τα οποία δημιουργούν καθιζήσεις στο έδαφος και ρωγμές στα σπίτια, με αποτέλεσμα να έχει ξεκινήσει η διαδικασία της δεύτερης μεταφοράς του χωριού σε άλλο μέρος.
Παλαιότερα το χωριό ήταν κτισμένο στην σημερινή θέση ΣΟΧΩΡΑ, που σώζονται ερείπια από την εκκλησία του Άη Γιώργη νοτιοανατολικά του σημερινού χωριού.
Επίσης παλαιότερα το χωριό προτού να γίνουν οι αμαξωτοί δρόμοι, επικοινωνούσε με το Ρέθυμνο από ένα δρόμο ο οποίος περνούσε κάτω από την Βίγλα από το Καστρί, που υπάρχουν και ερείπια του Παλαιού Φρουρίου καθώς και από μια γέφυρα θολωτή που βρίσκεται κάτω από το Καστρί, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα και σε αρκετά καλή κατάσταση.
Ακόμα στους ποταμούς βρίσκονται ερείπια παλαιού τούρκικου φρουρίου (ο κουλές ) η εκκλησία της Αγίας Κυριακής και στην Μεσομινωική περίοδο, υπήρχαν λουτρά.
Στη θέση Βίγλα επάνω στο λόφο δυτικά του χωριού είναι κτισμένη η εκκλησία το Άγιο Πνέυμα και στην τοποθεσία Μουρνίδι είναι ο Άγιος Στέφανος.
Στο χωριό υπάρχουν αρκετές παλαιές εκκλησίες. Ο Άγιος Γεώργιος στο Βένι του 990 μ.χ. (ερείπια). Ο Άγιος Αντώνιος στο Βένι όπου και υπάρχει παλαιό Μοναστήρι το οποίον σήμερα δεν κατοικείται.
Άλλες παλαιές εκκλησίες, ο προαναφερόμενος Άγιος Γεώργιος του 14ο Αιώνα, η Αγία Σοφία του 14ο Αιώνα επίσης, με πρόναο μέσα στο χωριό. Ο Άγιος Αντώνιος στην θέση μουριά, ο Σωτήρας Χριστός στο κεφάλι. Ο Άη Γιάννης ο ρηγολόγος στην θέση Αρναούτη και ο Προφήτης Ηλίας στη θέση των παλαιών ερειπίων που έχει κτισθεί νέο μικρό ξωκλήσι.
Επίσης μέσα στο χωριό υπάρχει η Κοίμηση της Θεοτόκου, η εκκλησία του Άη Γιάννη του Θεολόγου, διμάρτυρη εκκλησία με την Αγία Τριάδα η οποία σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και έχει μεγάλη αρχαιολογική αξία.
Η Εκκλησία αυτή έχει μία επιγραφή στο επάνω μέρος της πρόσοψης που γράφει με βυζαντινά γράμματα :
25 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1645 ΠΑΠΑ ΜΑΝΩΛΗΣ ΒΛΑΣΤΟΣ ΚΤΗΤΟΡΑΣ
Επειδή όπως φαίνεται γραμμένο, η εκκλησία κτίστηκε επί Ενετών ( ένα χρόνο προτού καταληφθεί από τους Τούρκους, οι πόρτες έχουν σχήμα Γοτθικού ρυθμού, έντονο σημάδι της Ενετικής κατοχής.
Στην αριστερή πόρτα μέσα στην εκκλησία υπάρχει ένας τάφος ο οποίος είναι εντοιχισμένος στον αριστερό τοίχο με ένα θόλο.
Σύμφωνα με το βιβλίο του Ιταλού Αρχαιολόγου Τσερόλλα, ο τάφος είχε επάνω χαραγμένο – έτος 1549, ένα Β κεφαλαίο, ένα θηρεό και ένα Ι. Χ. ΝΙΚΑ ( σήμερα αυτά δεν υπάρχουν πάνω στον τάφο ). Έχει όμως πολλά ωραία σκαλίσματα.
Πιθανόν να ήταν τάφος κάποιου Βυζαντινού απόγονου της οικογένειας των Βλαστών, οι οποίοι ήταν από τις οικογένειες που είχαν στείλει οι Βυζαντινοί στην Κρήτη. Κανείς όμως από τους ντόπιους κατοίκους δεν ξέρει τίποτα περί τάφου και μάλιστα για πολλα χρόνια, χρησιμοποιείται δε μέχρι και σήμερα σαν οστεοφυλάκιο. Το όνομα ΒΛΑΣΤΟΣ έχει εκλείψει προ πολλού από την Παντάνασσα.
Σε μια απογραφή επί Καστροφύλακα επί Ενετών, το χωριό είχε 61 άνδρες, 142 γυναίκες, 63 παιδιά και 7 γέροντες.
Οι Ενετοί κατέγραψαν έτσι τον πληθυσμό γιατί επέβαλαν κεφαλικό φόρο.
Σύστημα των Ενετών ήταν να εξοντώνουν τους άνδρες για να μην υπάρχουν εστίες επαναστάσεων.
Σε μια άλλη απογραφή το 1790 το χωριό είχε 47 χριστιανικές οικογένειες και 3 τούρκικες. Οι Τούρκοι είχαν οικογενειακό φόρο. ( Στοιχεία από το βιβλίο του Ιταλού Τσερόλλα).
Σε μία άλλη απογραφή το 1834 η Παντάνασσα είχε 8 χριστιανικές οικογένειες και 5 τούρκικες. (Βιβλίο του Άγγλου περιηγητή Πάσλευ). Ο Άγγλος Πάσλευ τα στοιχεία περί Παντανάσσης τα πήρε από την Αιγυπτιακή απογραφή, γιατί τότε η Κρήτη ανήκε στην Αίγυπτο. Βλέπουμε και εδώ σε διάστημα 44 ετών και άλλη εξόντωση του πληθυσμού του χωριού.
ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ
Βένι, Ερημοκλησιές , Ποταμοί, Στου Αρναούτη, Σταυρός, Πρησμένος Δέτης, Νεραντζιές Πλαϊ, Μοναχός Πλάτανος, Χωστή Βρύση, Μουλαλή Λάκκος, Χοιροχάρου, Κοπράνα, Λιμνί, Λιβάδες, Χαράκι, Πηλός, Φαράγγι, Μεγάλη Βρύση, Ματσουκάδες, Μαχί, Παχιά Λίμνη, Δέματα, Λιγύρι, Καστρί, Μεζάρι, Παππά Αμπέλι, Λιβάδες, Κατσογρίδου.