Μέρωνας

Χωριό και Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Συβρίτου. Στον Πίνακα τoυ πληθυσμού της απoγραφής 1981 γράφεται Νέρωνας! Τυπογραφικό λάθος, φυσικά, αλλά τέτοια χονδροειδή λάθη oνoμάτων, τοπωνυμίων δεν επιτρέπονται. Από τα ωραιότερα χωριά του Αμαρίου στη νοτιανατολική πλαγιά υψώματος, με θέα προς τον Ψηλορείτη, ολόκληρη την κοιλάδα του Αμαρίου και τις βόρειες πλαγιές τoυ Κέδρoυ. Πρώτη μνεία του

ονόματος του χωριού αναφέρεται σε συμβόλαιο του συμβολαιογράφου του Χάντακα Βenν. de Βrixano το 1301, που αφορά την αγοραπωλησία μαλλιών. (Βλ. R. Μοrοzzo della Rοcca, Fonti per la stοria di Venezia, σ.43). Αναφέρεται επίσης σε έγγραφο του Δoυκικoύ Αρχείου του Χάντακα του 1375. Ο Marcus Vassalo διεκδικεί τον βιλάνο (χωρικός που εργαζόταν στα κτήματα τα των φεουδαρχών και μετεβιβάζετο μαζί με τα κτήματα) Μichael Calergi, γιατί, λέει ο Βασάλο, είναι γιος του βιλάνου Μichae1 Copeo. Ο Καλέργης απαντά, ότι είναι γιoς του Ματθαίου Καλέργη και συνεπώς δεν είναι βιλάνος αλλά ελεύθερος. Αποδείχνει ότι γεννήθηκε στο χωριό Μέρωνα του Αμαρίου (in casale Merona, turma Sivritorum), από μια ονομαζόμενη Καλή, βιλάνα του Ματθαίου Καλέργη, ο οποίος είναι o πατέρας του. (Βλ. Ε1. Santschi, Regestes des arrets civils etc, σ.200). Αναφέρω τη λεπτομέρεια αυτή, γιατί είναι μια ζωντανή σελίδα της κοινωνικής ζωής του Κρητικού Λαού την περίοδο εκείνη του 14ου αιώνα.
Τo 1415 επισκέφτηκε το Μέρωνα ο Χριστόφ. Buondelmonti και γράφει ότι είναι χτισμένος σε μια ευχάριστη υψηλή θέση, με πολλές καρυδιές και άλλα καρποφόρα δένδρα. (…Merona dictum quod in alto, in suavi parte hedificatum erat. Infinitas nucum arbores atque domestica arbusta sub altis montibus….) (Βλ.Christ. Buondelmonti, Descriptio insule Crete etc, edition critique par Marie-Anne Van Spitael, έκδοση Συλλόγου Πολιτιστικής αναπτύξεως Ηρακλείου 1981, σελ. 185). Αναφέρεται στην επαρχία Αμαρίου το 1577 από το Fr. Βarοzzi, (fo27r) Μerοna, από τον Καστροφύλακα (Κ 1 75) Μerοna et Sagudi με 471 κάτ. το 1583. Ο Βασιλικάτα δεν τo αναφέρει.
Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται Μerοna (Ρash1ey, Τraνe1s in Crete, I1, 314) με 54 χριστιαν. και 6 τούρκικ. οικογένειες. Το 1881 είναι έδρα oμώνυμoυ δήμου και έχει 468 Χριστιαν. και 67 Τούρκ. κάτ. Το 1900 παραμένει έδρα του δήμου, κάτ. 580. Το 1920 είναι έδρα ομώνυμου αγροτ. δήμου, κάτ. 571, το 1928 κάτ. 596, το 1940 κάτ. 651, το 1951 κάτ. 580, το 1961 κάτ.49Ι και το 1971 κάτ.367. Στη μέση του χωριού είναι η βυζαντινή τοιχογραφημένη εκκλησία της Παναγίας. Στο ανώφλιο της πόρτας στέμμα της οικογένειας Καλεργών. Στα περίχωρα είναι η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου με τοιχογραφίες. (Βλ. Gerola Λασιθιωτάκη, Κατάλογος τοιχογραφημένων εκκλησιών κ.λπ. σ.63). Γύρω από την εκκλησία της Παναγίας ήταν μέγαρα Βενετών αρχόντων, που είδε ο Gerοla το 1900 ερειπωμένα, γιατί πήραν τα οικοδομικά υλικά για να κτίσουν το “κονάκι” των οι Τούρκοι. (Βλ. G.Gerο1a, Μοnumenti ecc. νο1. III, 286).
Μετά την τουρκική κατάκτηση ο Μέρωνας έγινε βακουφικό χωριό. Σε τουρκικό έγγραφο του 1648 ορίζεται, ότι τα έσοδα προορίζονται για τη συντήρηση του αυτοκρατορικού τεμένους Σουλτάν Ιμπραχίμ στο Ρέθυμνο. (Βλ. “Κρητικά Χρονικά” τόμ. Β , 549).
Στην περιοχή του Μέρωνα, στη θέση Σωχώρα ο J.Pendlebury, (Archaeologia, σ 360, 370) είδε ελληνορωμαϊκά όστρακα και άλλα αρχαιολογικά αντικείμενα.