Θρόνος

Χωριό και Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Συβρίτου. Βρίσκεται στους δυτικούς πρόποδες τoυ Ψηλoρείτη, πάνω σε ίσιωμα υψώματος, με θέα προς τoν Ψηλoρείτη και την κοιλάδα Αμαρίου. Στον υψηλό λόφο Θρονιανή Κεφάλα, βορείως του χωριού ήταν η ελληνορωμαϊκή Σύβριτος. Τα ίχνη της αρχαίας πόλης είναι καταφανή. Ο παλαιός καθεδρικός ναός της ήταν πιθανότατα στη θέση, όπου βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας του ΙΔ΄ αιώνα, κτισμένο πάνω στα υπoλείμματα ψηφιδωτού δαπέδoυ. (Βλ. G. Gerοla, Μοnumenti νeneti ecc.IΙ, σ. 56). Ο σημερινός ναός σώζει σε καλή κατάσταση τον τοιχογραφικό του διάκoσμo. (Βλ. “Κρητικά Χρονικά”, ΣΤ’, σ. 482 και Gerola- Λασιθιωτάκη, Κατάλογος τoιχoγραφημένων εκκλησιών σ.64). Υπάρχει επίσης στέμμα των Καλέργηδων του 14oυ αιώνα και στην εκκλησία του Αγ. Ιωάννου τμήμα σαρκοφάγου με στέμμα του Καλλέργη τoυ 16oυ αιώνα. (Gerola, Μοnumenti veneti, vol.IV, σ.251). Το τέλος του Ζ’ αιώνα αρχές του Θ’ καθεδρικός ναός της Συβρίτου ήταν η νέα μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, μήκους 34,2 μ. και πλάτους 17,3 μ., 8 χλμ. ανατoλικά του χωριού Θρόνος, όπου ήταν η Σύβριτος, την οποία ανέσκαψε τελευταία (1958) ο Κωνστ. Καλοκύρης. (Βλ. Η Βασιλική της Βυζαντινής Συβρίτoυ, “Κρητκά Χρονικά”, τόμ.ΙΓ , σ.7 εξ.)
Το χωριό αναφέρεται το 1577 από το Fr. Barozzi (Fo 27v) Throno, από τoν Καστροφύλακα (Κ 174) Τhrοnο με 350 κάτ. τo 1583, και (Κ 184) Throno με 97 οφειλόμενες αγγαρείες, από το Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητ. Ιστ., V, σ.129) Trono το 1630. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 Τhr;onos, (Ρashley, Τravels in Crete, II, 315) με 9 χριστιαν. και 6 τούρκ. οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται στo δήμο Μέρωνα, με 58 Χριστιαν. και 63 Τούρκ. κάτ., το 1900 είναι στον ίδιο δήμο με 76 κάτ., το 1920 έδρα αγροτικού δήμου κάτ. 119, το 1928 έδρα ομώνυμης κοινότητας, κάτ. 136, το 1940 κάτ. 152, το 1951 κάτ.135, το 1961 κάτ. 91 και το 1971 κάτ. 74.
Ιστορημένη εκκλησία της Παναγίας, με τοιχογραφίες σε καλή κατάσταση του 14ου αιώνα, κτισμένη πάνω σε υπολείμματα ψηφιδωτού δαπέδου, του παλιoύ καθεδρικού ναού (Gerola, Μοnumenti κ.λπ., ΙΙ, σ.56). Ο καθεδρικός ναός της επισκοπής Συβρίτου ήταν μεγάλη βασιλική, 34,20 Χ 17,30 μ., ανατολικά του χωριού Θρόνος 8 χλμ., την οποία ανέσκαψε ο Κώστας Καλοκύρης. (Κρητικά Χρονικά, ΙΓ’, 7-38).
Από το Θρόνος κατάγονταν τρία αδέλφια, οι Κουφήδες ή Κουφάκηδες, εκδικητές των κακουργημάτων των Αμπαδιωτών Τούρκων.
Β1ΒΛIΟΓΡΑΦ1Α: -Κωνστ. Καλοκύρη, Η Βασιλική της Βυζαντινής Συβρίτου, “Κρητικά Χρονικά” τόμ. ΙΓ’, σ.7εξ. -Γερασ.Κονιδάρη, πίνακες των επισκοπών Κρήτης, “Κρητ. Χρον.” Ζ’, 464-465 -G.Gerola, Monumenti veneti ecc. νοΙ.1, 191, 193, νοl. II, 56, νοl. IV , 251 -Τ.Α.Β. Spratt, Travels and researches in Crete, vol.II, 198.