ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ
ΕΛΕΝΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗ
ΤΙΤΛΟΣ: ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ
Η ΝΤΟΠΟΛΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ
ΕΚΔΟΣΗ: 2022
ΣΕΛΙΔΕΣ: 519
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΜΕΛΕΤΗ
Το προβαλλόμενο βιβλίο, «Γλωσσικά Μοναστηρακίου Ρεθύμνης», αφορά την
γλώσσα στην περιοχή του Ρεθύμνου, με εστίαση το αγαπητό μας Μοναστηράκι.
Πρόκειται για ένα έργο γλωσσικού πολιτισμού. Με τεκμήρια, πλούτο πηγών,
εξερεύνηση όλων των γλωσσικών τύπων του παρελθόντος, με βύθισμα στην ιστορία
του τόπου, κατατίθεται για πρώτη φορά μελετημένα σε βιβλίο ένας γλωσσολογικός
κώδικας, μια άριστη καταγραφή των γλωσσικών δομών της περιοχής του Ρεθύμνου.
Αυτονόητα το έργο αφορά και το σύνολο των ντοπιολαλιών της Κρήτης, εφόσον οι
γλωσσικοί τύποι ομοιάζουν και λειτουργούν αυτόματα ως συγκοινωνούντα δοχεία
λεκτικών εκφράσεων – δηλώσεων με τη διατήρηση της ιδιαιτερότητας στην ομιλία και
γραφή κάθε περιοχής της Μεγαλονήσου. Το βιβλίο έχει δωρηθεί από τους συγγραφείς
στις δημόσιες βιβλιοθήκες Ρεθύμνου και Χανίων.
Το προηγηθέντα συνδέονται με την παράλληλη χαρά για την δημιουργία σε
πανεπιστημιακές σχολές εδρών για τις ντοπιολαλιές της πατρίδας μας, με έμφαση την
κρητική λαλιά και τα ιδιώνυμά της. Ο λόγος, οι λέξεις, οι ιδιαιτερότητες της προφοράς
είναι από μόνα τους ένας πολιτισμός. Αν οι κινέζοι λένε ότι «μια εικόνα είναι χίλιες
λέξεις», αντιστρέφεται η ρήση ως εξής: «μια λέξη της κρητικής διαλέκτου γεννά χίλιες
εικόνες». Πίνακες, θέματα, ιστορία, συναισθήματα, σε άπειρες παραλλαγές και
απρόβλεπτες συνθέσεις. Αυτό το καταγράφω με εδραία την πεποίθηση ότι ως κρητικός
προφανώς και αντιπροσωπεύω τους συντοπίτες μου.
Το παρόν βιβλίο, ενέχει μια πληρότητα, έναν πλούτο λέξεων και παραλλαγών.
Άριστη δομή και αρχιτεκτονική στην παρουσίαση του υλικού. Φιλικό προς τον
αναγνώστη και με σαφήνεια στην ανάλυσή των λημμάτων του. Το κρητικό ιδίωμα
εξετάζεται με όρους γραμματικής και αιτιολογείται σε κάθε περίπτωση η προφορά και
1
εναλλαγή των γραμμάτων, συμφώνων και φωνηέντων, στην εκφορά του λόγου. Τα
παραρτήματα, μετά το λεξικό, αποτελούν την πιο ρεαλιστική έκθεση της γλωσσικής
καθημερινότητας στην Κρήτη και δη στο Μοναστηράκι. Τα παραδείγματα δεν πείθουν
απλώς, δεν απεικονίζουν περασμένους χρόνους, δεν ζωντανεύουν ένα ξεπερασμένο
παρελθόν. Περισσότερο θυμίζουν, διατηρούν, ερμηνεύουν και καταδεικνύουν ένα
γλωσσικό – υφολογικό πολιτισμό, ο οποίος στολίζει με λέξεις όλη την ομορφιά της ζωής
στον τόπο μας.
Σταχυολογώ μερικές από αυτές: Ντουκιάνι: Το καφενείο, το μαγαζί· Οντάς: Το
πατάρι που είχαν τα παλιά σπίτια στην Κρήτη. Συνήθως χρησιμοποιείται για δωμάτιο
και είναι ακάλυπτο· Οφτό: Το αντικριστό· Παπούρι: Το ίσωμα στην κορφή λόφου ή
βουνού· Ντέμπλα: Η βέργα που χρησιμοποιείται για ράβδισμα της ελιάς· Βεντέμα: Η
καλή παραγωγή σε αγροτική καλλιέργεια· Έργουνε: Κρυώνω·
Καψώνομαι: Ζεσταίνομαι· Μανίζω: Θυμώνω/τσαντίζομαι· Ξα σου: Δικαίωμα σου,
έννοια σου, δικός σου λογαριασμός, κάνε ό,τι θες, δεν με ενδιαφέρει· Kατέω: Ξέρω·
Εδά: Τώρα· Ψακώνω: Φαρμακώνω· Ξενομπάτης: Ο ξένος, ο περαστικός. Τυχαία
επιλογή, χωρίς επιτηδευμένη αναζήτηση για το δύσκολο, το απρόβλεπτο και το
εξεζητημένο.
Μέσα στις σελίδες του βιβλίου ανακαλύπτει ο αναγνώστης στοιχεία από την
κοινωνιολογία, την ιστορία, τα ήθη και έθιμα, τη θρησκεία και τις όψεις της, στην
περιοχή που αναφέρεται. Στις σελίδες του πονήματος, είτε ως υποστηρικτικά κείμενα
είτε ως εγκιβωτισμένες διηγήσεις που αιτιολογούν το ύφος, την γλώσσα και τον
πλουραλισμό των γλωσσικών εικόνων, εκταμιεύεται ο βαθύς ψυχισμός και η
κουλτούρα των κρητικών κατά το μακρινό ή και κοντινό παρελθόν. Καταδηλώνεται το
πώς τα σημαινόμενα έτυχαν να ντυθούν με τα καλύτερα σημαίνοντα: τη γλωσσική
ντοπιολαλιά στο Ρέθυμνο.
Με αφορμή το παρόν βιβλίο δηλώνω εκφράζω απαρέγκλιτα την σημαντικότητα
της γλώσσας μας και την σημασία της για το «είναι», το ύφος και τον «modus vivendi»
(τρόπο ζωής) των Ρεθυμνίων Μοναστηρακιανών. Τι συγκίνηση προκαλεί στον
αναγνώστη! Η Ελένη και ο Γιάννης Αλεξανδράκης, χρόνια τώρα, μετέγραψαν τον
ψυχισμό της τοπικής διαλέκτου και διέσωσαν με θερμή γνησιότητα την «Ρεθεμνιώτικη»
λαλιά. Τρέφουν μεγάλο σεβασμό προς την γλώσσα, θεωρώντας την το τελειότερο και
το πλέον εκφραστικό γνώρισμα της προσωπικότητας και του πολιτισμού της Κρήτης.
Για τον λόγο αυτό, το βιβλίο ενδείκνυται να χρησιμοποιηθεί ως εγχειρίδιο έρευνας σε
ΑΕΙ, αλλά και πολιτιστικών προγραμμάτων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης·
τουλάχιστον στην Κρήτη και πολύ περισσότερο στην περιοχή του Ρεθύμνου. Εκτός
2
από τους γραμματικούς κανόνες, την τεχνολογία του γραπτού λόγου, οι μαθητές στο
σχολείο θα αυτοσχεδιάσουν, θα καταλάβουν ότι τους ανοίγεται ένας κόσμος ολόκληρος
για να καλλιεργήσουν την αυτενέργεια, την σκέψη και να γυμνάσουν το μυαλό τους.
Άλλωστε, το σύγγραμμα στο σχολείο, στην πανεπιστημιακή αίθουσα, αλλά και κάθε
υποψιασμένο άτομο, θα μυήσει στην θαυματουργική δύναμη των λέξεων και των
γλωσσικών τους διασκελισμών. Κάθε μελετητής του βιβλίου θα αντιληφθεί το πως
εξωτερικεύεται ο εσωτερικός κόσμος, οι αφηρημένες έννοιες, τα ποικίλα συναισθήματα,
οι πιο λεπτές αλλά και οι πιο δυσκολόπιαστες, ενίοτε και δυσάρεστες, σκέψεις.
Ως αντίδωρο για την εμπειρία μου από το γλωσσικό πόνημα καταθέτω ένα
ποίημα του Κύπριου Κώστα Μόντη, που εκφράζει τον γράφοντα:
«Τι συνισταμένη είσαι, μητέρα (γλώσσα),
τι πύκνωση είσαι, μητέρα,
τι απόφθεγμα,
τι μονοσύλλαβο επίγραμμα,
τι μονόγραμμα,
τι επικεφαλίδα,
τι επίτιτλος,
τι υπογραφή,
τι «Άπαντα»!».
Καλοτάξιδο το νέο βιβλίο στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών. Υγεία και
μακροημέρευση στους συγγραφείς. Αναμένοντας και το επόμενο βιβλίο τους.
Δημήτριος Εμμ. Καβρουλάκης
τ. Πρόεδρος Συλλόγου
Μοναστηρακιανών Ρεθύμνης
«ΤΟ ΠΑΝΑΚΡΟΝ»