Ο αγαπημένος μου αδερφός Χαράλαμπος, το μικρότερο από τα πέντε παιδιά του Γεωργίου (Πλαστήρα) και της Ελένης Δανδουλάκη, γεννήθηκε στη Νίθαυρη στις 22 Οκτωβρίου 1948 και πέθανε στις 27 Μαϊου 2022 στο χωριό μας.
Με το αφιέρωμά μου αυτό, θα αναφερθώ σε άγνωστες για τους πολλούς πτυχές της ζωής του σε χρονικές περιόδους που έζησε κοντά μου και τον κηδεμόνευα, εκπροσωπούσα και φρόντιζα.
Ως χαρακτήρας ο Χαράλαμπός μας είχε μία λεπτή και ευαίσθητη ιδιαιτερότητα στους τρόπους διαχείρισης της ζωής του, κοινωνικής και επαγγελματικής. ‘Ακακος, δίκαιος, διακριτικός, αλλά και επιλεκτικός, ολιγόλογος και πολύ αυστηρός στις σχέσεις με τους συνανθρώπους του. Γενικά ήταν απόμακρος άνθρωπος, άτομο της απόστασης και της τακτικής ‘’αλάργο-αλάργο να αγαπιόμαστε’’ και ακόμα ‘’δε σας ενοχλώ μη με ενοχλείτε, σας αγαπώ μη με στενοχωρείτε’’.
Μπορεί το αδερφάκι μου να ήταν μοναχικό άτομο, όμως είχε πλούσια συναισθήματα φιλανθρωπικής προσφοράς και φροντίδας για κάθε δυνοπαθούντα συνάνθρωπό του, συγγενή –φίλο-άγνωστο. Εγώ και τα αδέρφια μου του οφείλουμε ένα ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ για τα πολλά χρόνια που έμενε κοντά στους γέροντες γονείς μας και τους φρόντιζε. Ο Χαράλαμπτος αποδεχόταν κάθε κριτική και σχολιασμό για τη ζωή του, όμως όταν τα σχόλια ξέφευγαν της λογικής και γίνονταν άκομψο κουτσομπολιό, ενοχλείτο βαθιά και άμεσα διέγραφε τους κριτές-σχολιαστές του. Πολλές φορές αρκετοί συγγενείς και φίλοι δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν τις επιλογές του τρόπου ζωής του και η απάντησή του ερχόταν σιωπηλά, ‘’σε πιο μεγάλη απόσταση’’ .
Οι χρονικές περίοδοι που ζήσαμε μαζί αφορούν στις σπουδές του και στο ξεκίνημα της επαγγελματικής του καριέρας , με ενδιάμεσο σταθμό τον ξενιτεμό του στη Νέα Υόρκη.
Ο Χαράλαμπος μετά το δημοτικό σχολείο του χωριού μας ήρθε κοντά μου στο Ρέθυμνο όπου βρισκόμουν στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου . Στις τεχνικές σχολές ΝΙΚ. ΒΑΒΟΥΡΑΚΗ σπούδασε δύο χρόνια μηχανικός και ηλεκτρολόγος αυτοκινήτων.Το αδερφάκι μου ολοκληρώνει τις σπουδές του με άριστα και συνεχίζει να εργάζεται με όρεξη. Αμοίβεται αρκετά καλά και αποταμιεύει . Την άνοιξη του 1963, παρά τις έντονες αντιρρήσεις των γονιών και των αδερφών, έφυγε- λαθραία- με τις ευχές μας για τη Νέα Υόρκη.
Για οκτώ περίπου χρόνια δεν υπήρξε οποιαδήποτε επικοινωνία με τον Χαράλαμπο. Η οικογένειά μας, περίλυπη και αγωνιούσα, τον αναζητά μέσω Ερυθρού Σταυρού και του ελληνόφωνου τύπου και ραδιοφώνου των Η.Π.Α. Τον Ιουνίο του 1971, φτάνει το πολυαναμενόμενο τηλεγράφημα από το Ελληνικό Γενικό Προξενείο Νέας Υόρκης το οποίο
αναφέρει: ‘’Ο Χαράλαμπτος Δανδουλάκης, του Γεωργίου και τη Ελένης, θα φτάσει στον Πειραιά στις 27 Ιουνίου 1971 με το εμπορικό πλοίο ΒΙΚΤΩΡΙΑ . Να φροντίσετε να τον παραλάβετε, είναι ανυπότακτος, έχει στρατολογηθεί στο ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ, να παρουσιαστεί άμεσα.’’
Στις 27 Ιουνίου κατεβαίνω στον Πειραιά και βρίσκω αγκυροβολημένο το ΒΙΚΤΩΡΙΑ. Ζητώ τον καπετάνιο, δείχνω την ταυτότητα, υπογράφω, παίρνω έναν φάκελο για τη στρατολόγησή του και σε λίγα λεπτά έρχεται και μου παραδίδει τον 23χρονο πλέον αδερφό μου.
Την επόμενη ημέρα το πρωί, τον συνόδευσα στον Πειραιά, στο γραφείο στρατολόγησής του στο ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ. Δηλώνει μουσικός κιθαρίστας και τραγουδιστής. Ο στρατολόγος αξιωματικός του λέει: ‘’Θα σε στείλω να υπηρετήσεις στη μπάντα του ναυτικού μας, θα τα καταφέρεις; ‘’ Ο μικρός λαμποκόπησε και απάντησε : ‘’ Ναι, ευχαριστώ!’’.
Ο Χαράλαμπος φεύγει για τη Σαλαμίνα και εγώ για τη δουλειά μου. Καλή θητεία ναυτάκι!
Στον Ναύσταθμο, το πρόγραμμα των υπηρεσιακών υποχρεώσεων ήταν πολύ ευνοϊκό για να αξιοποιήσει τον απογευματινό ελεύθερο χρόνο του.
Γνώριζα ότι θα τον ενδιέφερε να βελτιώσει τη μουσική του παιδεία. Θεωρώντας λοιπόν ότι η χρονική συγκυρία το επιτρέπει, τον παροτρύνω και τελικά εγγράφεται στο ΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, στο παράρτημα του Παγκρατίου, στο οποίο για δύο χρόνια σπουδάζει ορθοφωνία, σύνθεση και πεντάγραμμο.
Με εμπλουτισμένες πλέον τις μουσικές του γνώσεις, αρχίζει να συνθέτει μουσική και να διαχειρίζεται τη φωνή του πολύ καλύτερα. Διαβάζει βιβλία μουσικού περιεχομένου, αλλά και ποιητικά, λογοτεχνικά, ιστορικά, περι πολιτισμών και θρησκειών των λαών.
Το φθινόπωρο του 1974 αρχίζει (αυτοδίδακτος) την κατασκευή έγχορδων μουσικών οργάνων στο εργαστήριό του στον Βύρωνα Αττικής , όπως κιθάρες, μαντολίνα, λαούτα, ούτια, λύρες και βιολιά, μπουζούκια, μπαγλαμάδες για επαγγελματίες και ερασιτέχνες οργανοπαίχτες. Σε σύντομο χρόνο ανεξαρτητοποιείται οικονομικά, αισθάνεται πιο άνετα και αρχίζει νέους προγραμματισμούς στην επαγγελματική του ζωή.
Το 1975 εκδίδει μουσική κασέτα με σατιρικές μαντινάδες, παίζει ο ίδιος λύρα και λαούτο και τραγουδά. Εκδόθηκαν συνολικά 25.000 κασέτες και πουλήθηκαν όλες. Το 1976 και 1977 συνεχίζει τις μουσικές του προσπάθειες πάνω σε συνθέσεις των αγαπημένων του μουσουργών ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ, ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ και ΣΤΑΥΡΟΥ ΞΑΡΧΑΚΟΥ. Την ίδια χρονική περίοδο φέρνω τον Χαράλαμπο σε προσωπική επικοινωνία με τους Μάνο Χατζηδάκη και Γιάννη Μαρκόπουλο ώστε να τον γνωρίσουν και να λάβει τη γνώμη τους για τις μουσικές του γνώσεις και ικανότητες. Τους επισκέφθηκε με την κιθάρα του και τις ‘’περγαμηνές’’ του.
Οι κριτικές τους ήταν άκρως ενθαρρυντικές ενθουσιαστήκαμε και οι δύο, ο μικρός βυθίστηκε σε σκέψεις και προβληματισμούς και εγώ είχα αγωνία για το τί θα κάνει.
Την ίδια περίοδο αρχίζει να διαβάζει Καζαντζάκη. Επιλέγει πρώτα την ‘’ΑΣΚΗΤΙΚΗ’’, έργο στοχαστικό και φιλοσοφικό. Απ’ όσο κατάλαβα, τον συνεπήρε και τον επηρέασε αρκετά στην πορεία της ζωής του. Μετά την ‘’ΑΣΚΗΤΙΚΗ’’, καταπιάνεται με τις ‘’ΤΕΡΤΣΙΝΕΣ’’, το μόνο ποιητικό έργο του Καζαντζάκη.
Το καλοκαίρι του 1976, αρχίζει και ντύνει μελωδικά με μουσική συνοδεία κιθάρας κάποια κομμάτια από τις ‘’ ΤΕΡΤΣΙΝΕΣ’’. Αφού δούλεψε το έργο όπως το σκέφτηκε, για 8 μήνες περίπου, τον Μάρτιο του 1977 επισκέφθηκε τον Μάνο Χατζηδάκη, ο οποίος του προτείνει να εμπλουτίσουν μουσικά τη μελωδική του σύνθεση με δύο όργανα, πιάνο και κλασική κιθάρα. Για μια τέτοια δοκιμή θα έπρεπε να τον περιμένει για ένα εξάμηνο περίπου, οπότε και θα τελείωνε άλλες υποχρεώσεις του.
Τον Ιούνιο του 1977, η ανυπομονησία του τον οδηγεί στο Ηράκλειο και- παρά τις αντιρρήσεις μου- προετοιμάζει την παρουσίαση του έργου του «ΜΕΛΩΔΙΕΣ σε ποίηση Καζαντζάκη ΤΕΡΤΣΙΝΕΣ», μονόπρακτο κλασσικής κιθάρας. Μελωδός και κιθαρίστας ήταν ο ίδιος και η διάρκεια παρουσίασης ήταν 1 ώρα και 20 λεπτά. Το έργο παρουσιάστηκε δωρεάν, σε 4 παραστάσεις στο Ηράκλειο και 2 στο Ρέθυμνο τον Σεπτέμβριο του 1977. Οι παραστάσεις που είχαν προγραμματιστεί για τον Οκτώβριο του 1977, 3 στα Χανιά και οι 2 στη Σητεία, δεν πραγματοποιήθηκαν καθώς υπήρξε ένσταση από την κα Ελένη Καζαντζάκη λόγω πνευματικών δικαιωμάτων στο έργο ‘’ΤΕΡΤΣΙΝΕΣ’’. Ο μικρός, αρκετά φοβισμένος μονολογεί: « Σταματάμε ,αφού δεν δέχθηκε η Κα Καζαντζάκη την πρότασή μας να της παραδώσουμε το έργο προς αποκλειστική διαχείρισή της, κλειδώνω το έργο».
Μου πήρε χρόνο να τον παρηγορήσω και να τον εμψυχώσω . Είχε καταβληθεί από την απαγοήτευση. Ήταν η πρώτη σοβαρή μουσική δουλειά του και του κόστισε κόπο και χρήματα. Σκεφτόταν και εμένα, τον βασάνιζε το λάθος του που δεν περίμενε τον Χατζηδάκη. Η μόνη του παρηγοριά ήταν η βιοτεχνία του με την κατασκευή των μουσικών οργάνων. Παρά τη συνεχή πίεσή μου, αρνήθηκε να ανοίξει νέα επικοινωνία με τον Χατζηδάκη και τον Μαρκόπουλο. Πίστευα ότι με κάποιον εκ των δύο θα μπορούσε να συνεργαστεί. Κυριάρχησε η άρνηση και το «Όχι τώρα, δεν μπορώ . Θα πάω όταν μου περάσει ο πόνος της αποτυχίας, μη με πιέζεις άλλο, μη στεναχωριέσαι, θα βρω το δρόμο μου». Δούλευε μέρα-νύχτα στη βιοτεχνία του. Οι δουλειές του αυξάνονταν, τα οικονομικά του πήγαιναν πολύ καλά. Εκσυγχρονίστηκε με νέα μηχανήματα και εργαλεία και το 1985 μετακόμισε με τη βιοτεχνία του στο χωριό μας, στο πατρικό μας σπίτι, όπου συνέχισε το επάγγελμά του συντροφεύοντας και φροντίζοντας τη χήρα μητέρα μας στα βαθειά της γεράματα και μέχρι τον θάνατό της.
Ο αδερφός μου δεν πέτυχε στον ανοιχτό καλλιτεχνικό χώρο της μουσικής, ήταν της μοίρας του, όμως από άλλο μετερίζι προσέφερε κάτι πολύ σημαντικό: όπως έγραφε στο σημιωματάριό του το 2013, οπότε σταμάτησε τη βιοτεχνική του δραστηριότητα, συνολικά κατασκεύασε και διέθεσε έγχορδα μουσικά όργανα για επαγγελματίες οργανοπαίχτες (περίπου 80 τεμάχια), για ερασιτέχνες οργανοπαίχτες περίπου 1.300 τεμάχια και για την αγορά της τουριστικής λαϊκής τέχνης περίπου 6.500 τεμάχια. Αυτό ήταν μία ουσιαστική προσφορά στην καλλιτεχνική παράδοση και στον πολιτισμό μας.
Ο Χαράλαμπός μας κατά περιόδους υπήρξε ναυαγός στο απέραντο πέλαγος των ονειρών του. Τακτικά του έλεγα ότι ως άνθρωπος πρέπει να ονειρεύεται, αλλά να ξέρει να διαχειρίζεται τα όνειρά του με τη λογική που η φύση τον προίκισε.
Αδερφέ μου, σταματώ να αναφέρομαι σε εσένα αφού σου πω και τώρα το παράπονό μου: δε φρόντιζες την υγεία σου…μας έφυγες νωρίς…μας λείπεις….αναμενόμενο…Προσωπικά, η παρηγοριά μου είναι ότι λυτρώθηκες. Είμαι σίγουρος ότι μέρα-νύχτα θα μου έλεγες ότι δεν είναι αυτή ζωή, χωρίς το δεξί σου χέρι, ότι σου λείπει η πένα για την κιθάρα και το λαούτο και το δοξάρι για τη λύρα και το βιολί. Δεν θα το άντεχες αυτό….
Σε αγκαλιάζω στον χωρισμό μας με δάκρυα πόνου και θλίψης…
Καλό σου ταξίδι και να ξέρεις ότι στο φτερούγισμά σου προς τον δρόμο της αιωνιότητας, χαρούμενες μελωδίες θα συνοδεύουν τη λύτρωσή σου.
Κωστής Δανδουλάκης (ΠλαστηρόΚωστας)
