Ο πλάτανος, η πλάτανος για τους αρχαίους Έλληνες, είναι ο βασιλιάς των Ελληνικών βουνών. Όπως γιγαντώνεται, ψηλώνει, απλώνει τα κλαδιά του και χαρίζει ευεργετική σκιά στους ταλαιπωρημένους οδοιπόρους, δροσίζει τα μάτια και την ψυχή. Ο πλάτανος είναι ένα πανέμορφο και αιωνόβιο δέντρο. Αναπτύσσεται, όταν βρεί κατάλληλες συνθήκες, σχετικά γρήγορα, στην έυκρατη ζώνη του βορείου ημισφαιρίου και των δύο κόσμων και φθάνει μέχρι την υποτροπική περιοχή, σε μέρη που βρίσκονται στην ίδια επιφάνεια με τη θάλασσα. Μπορεί ακόμη να σκαρφαλώσει μέχρι τις υψηλότερες κορυφές.
Στα μεγάλα όμως υψόμετρα κονταίνει και γίνεται θάμνος! Πιο χαμηλά από την υποτροπική ζώνη δεν αντέχει να πάει. Κάνει πολλή ζέστη και ο πλάτανος αγαπά τη δροσιά, το κελάρυσμα του καθαρού νερού και την υγρασία, που χαρίζει η Ηώς, όταν βγαίνει με τις στάμνες της. Για τον λόγο αυτό προτιμά τους τόπους που βρίσκονται κοντά στα ποτάμια. Δεν του αρέσουν οι βρωμιές και γι’ αυτό δεν αναπτύσσεται κοντά σε στάσιμα νερά, έλη, βάλτους, κ.λ.π. Χώνει βαθία τις ρίζες του στο υγρό και όχι ασβεστολιθικό υπέδαφος και απλώνει τα κλαδιά του στον ήλιο που αγαπά πολύ. Φύεται σε όλη την έκταση του Ελλαδικού χώρου, από την Ροδόπη ως την Κρήτη και από την Σάμο ως την Κέρκυρα, όπου βρίσκει άφθονο νερό, είτε επιφανειακό, είτε υπόγειο. Αρκεί να μπήξει κανείς ένα κλαρί στο υγρό έδαφος και θα έχει ένα καινούργιο πλάτανο.
‘Ο πλάτανος θέλει νερό Κι’ η λεύκα θέλει αγέρα’ Λέει ο λαός μας.
Απαντάται σε έξι είδη σημαντικότερα από τα οποία είναι:
1)Πλάτανος ανατολικός
2)Πλάτανος δυτικός
3)Πλάτανος σφενδαμνόφυλλος
4)Πλάτανος Κρητικός. Αυτός ο πλάτανος ευδοκιμεί σποραδικά στην Κρήτη και αναφέρεται ήδη από τον Θεόφραστο (362 – 387) στο περίφημο έργο του ‘Περί φυτών ιστορία’. Εκεί μας λέει επίσης, ότι το αφέψημα από τα άνθη του πλατάνου έχει αποχρεπτικές ιδιότητες.
Από τα πολύ αρχαία χρόνια ο άνθρωπος εκεί που έβοσκε τα πρόβατά του, έκοβε ένα κλαδί από πλατάνι και με το μαχαίρι του προσπαθούσε να το σμιλέψει.
Σήμερα από το ξύλο του πλατάνου κάνουμε έπιπλα, επιστημονικά εργαλεία αλλά και σκεύη όπως τακούνια, καλαπόδια, γουδιά, σβούρες, καφάσια.
Οι Αρχαίοι μας πρόγονοι, με την πλούσια, γόνιμη και δημιουργική φαντασία τους, έφτιαχναν ιστορίες για να εξηγήσουν την παρουσία κάθε φυτού, δένδρου, ακόμη και πουλιού στη γη. Φυσικά δεν θα ξεχνούσαν το πλατάνι, που το έβλεπαν παντού, που απολάμβαναν την δροσιά του και το υπέροχο πράσινο χρώμα του δρόσιζε τα καυτά καλοκαίρια τους.
Έτσι μας αφηγούνται, ότι κάποτε ο Δίας έγινε λευκός ταύρος όμορφος και ήρεμος, ο οποίος απέπνεε άνθη. Πήγε και στάθηκε στην ακρογιαλιά, όπου έπαιζε η πανέμορφη μικρή Ευρώπη, η κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, αδελφή της Λιβύης (αυτό το όνομα έδιναν οι πρόγονοί μας σε ολόκληρη την Αφρική) και της Ασίας. Η κοπέλα εντυπωσιάστηκε, από το διαφορετικό αυτό ζώο και αφού το στόλισε με λουλούδια, πήγε και κάθησε στην πλάτη του. Τότε ο Θεός την μετέφερε στην προσφιλή του Κρήτη, αφού και ο ίδιος είχε μεγαλώσει εκεί. Την πήγε κοντά στην Γόρτυνα. Κάτω από το προστατευτικό φύλλωμα ενός πλατάνου, ενώθηκαν ο Θεός και η θνητή. Από αυτή την ένωση γεννήθηκαν ο Μίνωας και ο Ροδάμανθυς, κριτές του Άδη και ο Σαρπηδόνας.
Είχαν και οι τρείς γιοί του Δία σπουδαία και περιπετειώδη ζωή. Πιο ενδιαφέρουσα όμως ήταν εκείνη του Μίνωα ,που έγινε βασιλιάς της Κρήτης, ένωσε όλες τις πόλεις κάτω από το σκήπτρο του και βασίλεψε πολλά χρόνια.
Για να ευχαριστήσει ο Πατέρας των Θεών και των ανθρώπων, το δένδρο, που τόσο απλώχερα του χάρισε την δροσιά και τη σκιά του, το ευλόγησε. Από τότε μόνον ο Κρητικός πλάτανος , απ’ όλα τα πλατάνια του κόσμου, δεν χάνει τα φύλλα του. Παραμένει όμορφος και λαμπερός όλο το χρόνο.
Με τους μύθους της ερωτικής δραστηριότητας του Δία, οι Αρχαίοι Έλληνες θέλησαν να εξηγήσουν, την προέλευση και την εξάπλωση του ανθρώπινου είδους στις διάφορες Ηπείρους. Στον συγκεκριμένο, το γεγονός αυτό διαπιστώνεται καθαρά, διότι μας μιλά για τις τρείς γνωστές Ηπείρους του Αρχαίου Κόσμου, την Ασία, την Ευρώπη και την Λιβύη (Αφρική).
Οι Κρητικοί επιδεικνύουν με περηφάνια ακόμη και σήμερα στην Γόρτυνα τον πλάτανο, που κάτω απ’ το φύλλωμα του ξάπλωσε ο Δίας και στους Αζωγυρούς1 έναν λίγο νεώτερο, που και οι δύο έχουν ανακηρυχθεί μνημεία της φύσης. Αγαπητοί μου φίλοι, αν και εσείς θυμάστε, ακούσατε ή διαβάσατε κάτι ενδιαφέρον, για τους μύθους και τις ιστορίες του τόπου μας, σας παρακαλώ γράψτε το να το γνωρίσουμε όλοι μας.
1. Αζώγυροι: ονομαστό χωριό 9χλμ από την Παλαιοχώρα Χανίων.
Τσαγρής Μανώλης
Ταμίας Ομοσπονδίας Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου
