Υπό τον
Ταγματάρχη (ΤΧ) Στέφανο Κρυοβρυσανάκη
Λοχριά, 04 Μαίου 2023
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΟΧΡΙΑΣ
Αξιότιμε κ.
Αρχικά θα ήθελα να συγχαρώ τους διοργανωτές της σημερινής εκδήλωσης
και ταυτόχρονα να ευχαριστήσω για την τιμή που μου κάνατε να εκφωνήσω τον
σημερινό επετειακό λόγο από την συμπλήρωση 79 ετών από το ολοκαυτωμα της
Λοχριάς από τους Γερμανούς στις 04 Μαίου 1944. Ειδικότερα το προεδρείο του
πολιτιστικού συλλόγου «ΚΟΥΡΟΥΠΗΤΟ» για τη πρωτοβολία αυτή καθώς και το
Δήμο «ΑΜΑΡΙΟΥ» για τις ενέργειές του προκειμένου να εξασφαλιστεί η
απαιτούμενη ειδική άδεια από το Υπ.Εθνικής Άμυνας για την αποδέσμευσή μου.
Δεν κρύβω το γεγονός ότι, σήμερα είμαι βαθύτατα συγκινημένος και
αισθάνομαι ιδιαίτερο βάρος πράγμα που οφείλεται στους παρακάτω 4 βασικούς
λόγους:
1
ον διότι βρίσκομαι ενώπιων σας με την ιδιότητα του Έλληνα Αξιωματικού,
όπου στα 25 χρόνια της μέχρι σήμερα στρατιωτικής μου καριέρας, κρατώ
πάντα ψηλά και με τιμή την σημαία της χώρας μου εκπροσωπόντας
αξιοπρεπώς τον τόπο καταγωγής μου τα ήθη τα έθιμα του τόπου μου, την
ιστορικότητα του ονόματός μου καθώς και την οικογένειά μου.
2
ον διότι γεννήθηκα, μεγάλωσα και μένω μόνιμα σε αυτό το χωριό έχοντας
απένατι μου την οικογένεια μου, συγχωριανούς, φίλους και συγγενείς ,
3
ον καθώς στην λίστα των θυμάτων συγκαταλέγονται συγχωριανοί μου εκ
των οποίων αρκετοί συγγενείς γεγονός που βαραίνει ακόμα περισσότερο
την παρουσία μου και
4
ον γιατί μεγάλωσα με τις διηγήσεις του πατέρα μου, ο οποίος υπήρξε
αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων και θύμα της καταστροφής που
ακολούθησε.
Με ανατριχιαστική θλίψη σήμερα επανασυνδεόμαστε με το παρελθόν μας
και τις θλιβερές στιγμές του. Μιλώντας για το ολοκαύτωμα της Λοχριάς,
θυμόμαστε μια περίοδο στην ιστορία μας που ο άνθρωπος ξέχασε την ανθρωπιά
του. Όλοι εμείς εδώ σήμερα έχουμε την υποχρέωση να μαθαίνουμε από την
ιστορία και να τιμούμε τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους όχι μόνο σε
αυτό το τραγικό γεγονός. Οι περιγραφές του τρόμου και της αδικίας που βίωσαν
οι κάτοικοι του Χωριού είναι δύσκολο να περιγραφούν με λόγια. Όμως, πρέπει
να μιλήσουμε για αυτά τα γεγονότα, πρέπει να μην τα ξεχνάμε ποτέ, γιατί μόνο
έτσι μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα επαναληφθούν.
-1-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
Η ιστορία μας, η ιστορία της Κρήτης, περιλαμβάνει πολλά γεγονότα που
δοκίμασαν την ανθρώπινη αντοχή και ανθρωπιά. Το ολοκαύτωμα της Λοχριάς
ανήκει σε αυτά τα σκοτεινά κεφάλαια, που μας υπενθυμίζουν πόσο αδύνατοι
μπορούμε να γίνουμε όταν αποκλίνουμε από τις αρχές της ανθρωπιάς και της
ειρηνικής συνύπαρξης.
Από παιδί θυμάμαι τον πατέρα μου Ιωάννη Κρυοβρυσανάκη του
Εμμανουήλ (γνωστός ως Δάσκαλος) ο οποίος βίωσε την φρίκη ζωντανά να ξυπνά
τα βράδυα αρκετά συχνά μέχρι και τις τελευτάιες στιγμές της ζωής του,από τις
μνήμες τα βιώματα εκείνης της περιόδου φωνάζοντας ονόματα συγγενών και
συγχωριανών που εφόνευσαν οι Γερμανοί. Δεν θα ξεχάσω τις ιστορίες που δεν
παρέλειπε να διηγείται με τρομακτική λεπτομέρεια, παραστατικότητα αλλα και
θαυμασμό για το θάρρος και την αυταπάρνηση όλων των κατοίκων του
χωριού.ωΔν μπορώ να μην αναφέρω τα γεγονότα που μου διηγούνταν, όταν
συνελήφθει και εδάρθει από τους Γερμανούς όντας παιδί 8 ετών στην
προσπάθεια των κατοχικών δυνάμεων να συλλάβουν τον παππού μου
(Εμμανούλ Κρυοβρυσανάκη) γνωστό και ως «Αστρινομανόλη» λόγο της
συνδρομής στον εθνικό αγώνα και την περίθαλψη Βρετανών αλλά και τις ιστορίες
που επακολούθησαν γεμίζοντας με μόνο με θαυμασμό και τιμή για τον τόπο
μου,το χωριό μου τους ανθρώπούς τους και το όνομά μου.
Ποία ηταν όμως τα αίτια και το χρονικό που είχε σαν αποτέλεσμα το μικρό
αυτό χωρίο να πληρώνει ένα βάρύ φόρο αίματος μετρώντας 22 νεκρούς και μια
ολοκληρωτική καταστροφή συγκαταλέγοντας στο στην λιστα της Χώρας με τα
επίσημα Χωριά που κατέστρεψαν οι Γερμανοί;
Η απόφαση για την επίθεση στην Κρήτη ελήφθη από το Χίτλερ στις 25
Απριλίου 1941, λίγες μέρες μετά την παράδοση της ηπειρωτικής Ελλάδας στις
δυνάμεις του Άξονα, και έλαβε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής».Το
γερμανικό επιτελείο αποφάσισε να διεξαγάγει την επιχείρηση με τη
χρησιμοποίηση δυνάμεων αλεξιπτωτιστών, για πρώτη φορά στην παγκόσμια
στρατιωτική ιστορία. Επικεφαλής των γερμανικών δυνάμεων τέθηκε ο πτέραρχος
Κουρτ Στούντεντ, 51 ετών. Είχε στη διάθεσή του 1190 αεροσκάφη και 29.000
άνδρες. Την Κρήτη υπερασπίζονταν όσοι έλληνες στρατιώτες είχαν παραμείνει
στο νησί λόγο εμπλοκής της 5ης Μεραρχίας Κρητών στην κυρίως Ελλάδα και
δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί
στρατιωτικοί), που είχαν διεκπεραιωθεί από την κατεχόμενη Ελλάδα. Το γενικό
πρόσταγμα των δυνάμεων στο νησί είχε ο νεοζηλανδός στρατηγός Μπέρναρντ
Φράιμπεργκ, 52 ετών με τους υπερασπιστές του να είναι χωρίς οπλισμό και μέσα
για να αντιμετωπίσουν αυτό το φρικιαστικό και πρωτόγνωρο κύμα εισβολής.
-2-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
Η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 8 το πρωί της 20ης Μαΐου 1941
αφου προηγουμένως ειχαν προηγηθεί προπαρασκευαστικοί βομβαρδισμοί στο
νησί, με το σχέδιο να περιλαμβάνει συνοπτικά επιθεση σε τέσσερα σημεία, στο
Μάλεμε, τα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Η επίθεση θα γινόταν σε δύο
κύματα, καθώς δεν επαρκούσαν τα μεταγωγικά αεροσκάφη για ταυτόχρονη
επίθεση. Το πρώτο κύμα από θα εξαπολυόταν το πρωί και το δεύτερο κύμα θα
εξαπολυόταν το απόγευμα. Αρχικά θα καταλάμβαναν το Ρέθυμνο και τον
διάδρομο προσγείωσης της περιοχής και στη συνέχεια θα καταλάμβαναν την
πόλη και το αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Την κατάληψη του τελευταίου θα
ακολουθούσε προσγείωση αερομεταφερόμενων μονάδων οι οποίες μαζί με τους
αλεξιπτωτιστές θα κινούνταν προς τα Χανιά και θα κύκλωναν το σύνολο των
αμυνόμενων.
Η συμμετοχή χιλιάδων αμάχων στις επιχειρήσεις ήταν ένας παράγων που
δεν είχαν υπολογίσει οι γερμανοί σχεδιαστές της επιχείρησης. Πίστευαν ότι οι
Κρητικοί, θα υποδέχονταν τους Γερμανούς ως ελευθερωτές.Ο διοικητής των
γερμανικών δυνάμεων, πτέραρχος Κουρτ Στούτεντ, απογοητευμένος από την
εξέλιξη των επιχειρήσεων, σκέφθηκε ακόμη και την αυτοκτονία, αναλογιζόμενος
την υπόσχεση που είχε δώσει στον Φύρερ για μια εύκολη νίκη η οποία
εξελισσόταν σε ολοκληρωτική καταστροφή και την πλήρης εξόντωση των
επίλεκτων αλεξιπτωτιστών.
Η κατάληψη του αεροδρομίου του ΜΑΛΕΜΕ ήταν στρατηγικής σημασίας
για την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Στις 28 Μαΐου οι Γερμανοί είχαν απωθήσει τις
συμμαχικές δυνάμεις προς τα νότια, καθιστώντας τον αγώνα τους μάταιο. Έτσι,
το Λονδίνο αποφάσισε την απόσυρση των δυνάμεων της Κοινοπολιτείας από την
Κρήτη και τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο. Πολλοί Έλληνες μαχητές και μαζί τους
Βρετανοί ανέβηκαν στα απρόσιτα βουνά της Κρήτης για να συνεχίσουν τον
αγώνα. Η Μάχης της Κρήτης όπως είναι γνωστήγ, ήταν καταλυτική για την
μετέπειτα ήττα των Γερμανών αλλά συνάμα και ιστορική διότι φάνηκε το
μεγαλείο του κρητικού λαού ανα την υφήλιο. Παρά την κατάληψη του νησιού το
φρόνημα του Κρητικού λαού δεν κάμθηκε καθόλου ο οποίος δεν έπαψε να
ασντιστέκεται μέχρι την τελευταία στιγμή.
Ποια ηταν όμως η εμπλοκή της Λοχρίας στον αγώνα που οδήγησε στο
ολοκαύτωμα αυτής; Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα του Β΄ΠΠ το οποίο
πλήγωσε τον εγωισμό των Γερμανών και προκάλεσε την οργή του Χίτλερ ήταν η
απαγωγή του Στρατηγού Κραιπε στις 26 Απριλίου το 1944 , κομβικό γεγονός του
αντιστασιακού αγώνα. Η ομάδα που θα πραγματοποιούσε το ριψοκίνδυνο
εγχείρημα αποτελούνταν από 13 άτομα.
-3-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
Επικεφαλής του σχεδίου απαγωγής ήτανε ο Βρετανός ταγματάρχης Πάτρικ
Λη Φέρμορ, γνωστός στους Κρητικούς ως «Μιχάλης» η «Φιλεντέμ». Το αρχικό
σχέδιο είχε ως στόχο τον μισητό στρατηγό του γερμανικού στρατηγείου, Φίντριχ
Μίλλερ, γνωστού και ως ο «Χασάπης της Κρήτης», εξαιτίας της βαναυσότητας
που επιδείκνυε στον ντόπιο πληθυσμό. Ωστόσο, δύο μήνες πριν από την
απαγωγή του αντικαταστάθηκε από τον ταξίαρχο Χάινριχ Κράιπε. Η αλλαγή του
προσώπου δεν τους πτόησε. Η απαγωγή του Κράιπε θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο.
Οι Φέρμορ και Μος ντυμένοι ως Κρητικοί και οι υπόλοιποι της ομάδας
υποδυόμενοι τους βοσκούς, ήταν σκορπισμένοι κατά μήκος του δρόμου
Αρχανών προς Ηράκλειο. Το βράδυ της 26ης Απριλίου έλαβαν τις
προκαθορισμένες θέσεις τους. Ο Φέρμορ με τον Μος φόρεσαν στολές δεκανέα
του γερμανικού στρατού και κρύφτηκαν σε ένα χαντάκι, δίπλα από τη στροφή
που θα περνούσε ο στρατηγός. Αντίστοιχα, οι υπόλοιποι της ομάδας
καμουφλαρίστηκαν στους θάμνους κατά μήκος του δρόμου. Ο στρατηγός είχε
ξεκινήσει συνοδευόμενος μόνο από τον οδηγό του. Όταν το αυτοκίνητο έφθασε
στο σημείο της παγίδας, ο Μος με τον Φέρμορ πετάχτηκαν στον δρόμο και του
έκαναν σινιάλο να σταματήσει για ένα τυπικό έλεγχο. Πλησίασαν από δεξιά και
αριστερά τα παράθυρα του αυτοκινήτου και σε άπταιστα γερμανικά ρώτησαν
εάν ήταν το αυτοκίνητο του Στρατηγού. Εκνευρισμένος ο στρατηγός ετοιμάστηκε
να βγάλει τα έγγραφα και να κατσαδιάσει τους υπαξιωματικούς που δεν
αναγνώριζαν τα διακριτικά του αυτοκινήτου του.
Μόλις απάντησε ότι είναι ο διοικητής, ο Φέρμορ στόχευσε με το πιστόλι
του στο στήθος και του ανακοίνωσε ότι πλέον είναι αιχμάλωτος πολέμου.
Αμέσως πετάχτηκαν και οι υπόλοιποι με τα όπλα τους, τον έδεσαν και τον
φίμωσαν, ενώ με ένα χτύπημα αναισθητοποίησαν τον οδηγό του. Οι απαγωγείς
κατευθύνθηκαν με το αυτοκίνητο του Στρατηγού προς την Κνωσό και πέρασαν
από συνολικά 22 μπλόκα Γερμανών χωρίς να τους σταματήσουν. Επί 18 ημέρες
κρύβονταν από τους Γερμανούς κατηφορίζοντας προς την περιοχή Αμαρίου,
όπου φιλοξενήθηκαν σε μιτάτο της περιοχή μας, με άκρα μυστικότητα μεχρι να
μεταφερθεί στην Αίγυπτο και από εκει στον Καναδά.
Η Λοχριά ήταν κατάλληλο λημέρι και ορμητήριο όλων των αντάρτικων
ομάδον αντίστασης κατά των Γερμανών. Η συνδρομή της Λοχριάς ήταν
καθοριστικής σημασίας στον αντιστασιακό αγώνα και ειδικότερα στη φύλαξη και
ανεφοδιαστική υποστήριξη της ομάδας απαγωγής και όχι μονο. Προς τούτο οι
Γερμανοί ξεκίνησαν μια σειρά από αντίποινα συμπεριλαμβανομένης και της
Λοχριάς με αφορμή το παραπάνω γεγονός καθώς ηταν ήδη στοχοποιημένη για
την δράση των κατοίκων της στον αντιστασιακό αγώνα.
-4-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
Εδώ θα κάνω μια παρένθεση προς απόδειξη της αντιαστασιακής δράσης
των Λοχριανών η οποία ηταν γνωστή στους Γερμανούς. Ένα χρόνο νωρίτερα το
1943 στη μάχη στη μάχη στο Τραχήλι στα Βορίζα μεταξύ Γερμανών και ανταρτών
είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 2 συγχωριανών μας του Χαράλαμπου
Κατσούγκρη και του Γεώργιου Κρυοβρυσανάκη) οι οποίοι μετέιχαν στην
αντιστασιακή ομάδα που έδωσε τη μαχη με του Γερμανούς.
Επιπρόσθετα ο οπλαρχηγός Πετρακιγιώργης είχε εγακταστήσει την
οικογένεια του για πολλούς μήνες στο Χωριό μας όπως και η ομάδα του
Μπαντουβά βρισκόνταν συχνά στη Λοχριά. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που
αναφέρει ο οπλαρχηγός Σκουτελογιώργης στα Απομνημονεύματα του και
συγκεκριμένα γράφει.:«Πολλοί Λοχριανοί είχαν ενταχθεί στην ομάδα του
Πετρακoγιώργη και όλοι οι κάτοικοι ήσαν βοηθοί και τροφοδότες…..διότι είχαμε
πολλούς Λοχριανούς στην ομάδα μας, τους Κρυοβρυσανάκηδες, Κατσούγκρηδες,
Καρπούζηδες, Μανουσάκηδες και γενικά όλο το χωριό μας πρόσφερε ότι
μπορούσε και εμείς όλη η ομάδα κατεβαίναμε στη Λοχριά ένοπλοι φανερά και
εμπιστοσύνη είχαμε και μας εκτιμούσαν πολύ. Ηταν ένα από τα μοναδικά χωριά
το οποίο μετείχε όλο στην αντίσταση δεν επερνούσε κανείς από την Εθνική
Αντίσταση να μη φιλοξενηθεί και να τροφοδοτηθεί, γι αυτό το έκαψαν».
Δεδομένου λοιπόν των παραπάνω είχαν προηγηθεί αρκετές συμπλοκές,
περικυκλώσεις και επιεσόδια των αντάρτικων ομάδων με τους τους Γερμανούς
εγγύς της Λοχριάς. Έτσι στις 3 Μαΐου 1944 ένας λόχος Γερμανών στρατιωτών
άριστα εξοπλισμένος φτάνει από το Τυμπάκι στη Λοχριά μέσα στη νύκτα.
Καταλαμβάνει όλα τα επίκαιρα και ζωτικής σημασίας σημεία και στήνει
πολυβολεία, ενώ αποκλείει όλους τους δρόμους που οδηγούν προς το βουνό και
τα γύρω χωριά Άρδακτο, Καμάρες και Γρηγοριά.
Πριν ξημερώνει ακόμη, από ένα πολυβολείο βλέπουν οι Γερμανοί ένα
άτομο να έρχεται από την πλευρά του Ψηλορείτη στο χωριό αμέριμνα και ψωρίς
να γνωρίζει την κυκλωση του χωριού. Του φωνάζουν αλτ! Αυτός όμως δε
σταματά και προσπαθεί να κρυφτεί, χωρίς να γνωρίζει τι είχε συμβεί και τον
σκοτώνουν αμέσως. Ήταν ο 30χρονος Στυλιανός Ι. Κρυοβρυσανάκης, που μετείχε
στην ομάδα φρούρησης του στρατηγού και ήρθε για λίγο στο χωριό να δει τους
γονείς του. Οι Γερμανοί τον έψαξαν και βρήκαν πάνω του ταυτότητα κομάντος,
κι έτσι έμαθαν για την οικογένειά του. Μόλις ξημέρωσε με διερμηνέα ζητούν από
το μεγάφωνο να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία, ενώ εχώρισαν
όλους τους άντρες από 18 ετών και πάνω και τους έβαλαν στην αίθουσα του
σχολείου.Στη συνέχεια ζήτησαν από τα γυναικόπαιδα ν’ επιστρέψουν στα σπίτια
τους και να πάρουν ότι τρόφιμα και ρούχα μπορούν, γιατί θα κάψουν το χωριό.
-5-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
Ο 18χρονος Μανόλης Αντ. Δημητρακάκης πηγαίνοντας να φέρει τρόφιμα
για τους Γερμανούς, φαίνεται μπερδεύτηκε και πήδηξε προς το ποτάμι
τρέχοντας, από ένα πολυβολείο τον είδαν και τον σκότωσαν, τα γυναικόπαιδα με
θρήνους κι μοιρολόγια πήραν ότι μπορούσαν και ξεκίνησαν αρχικά προς τη
Γρηγοριά, μετά από λίγο όμως τους δόθηκε διαταγή να πάνε δυτικά προς τον
Άρδακτο και Πλάτανο διότι τους ανακοίνωσαν ότι θα έκαιγαν το χωριό συθέμελα.
Τους άντρες που είχαν κλείσει στο σχολείο τους οδήγησαν στις Μοίρες,
εκεί διάλεξαν όσους είχαν αδελφούς στο αντάρτικο και τους άλλους άφησαν
ελεύθερους.Τους οκτώ που διάλεξαν τους μετέφεραν από τις Μοίρες στις
φυλακές Αγιάς Χανίων.Την επόμενη μέρα, Τρίτη 4 Μαΐου 1944 ναρκοθέτησαν
όλα τα σπίτια του χωριού και τ’ ανατίναξαν, ενώ σ’ ότι απέμεινε έβαλαν εύφλεκτη
ύλη και έδωσαν φωτιά, με τα ξύλινα μεσοδόκια να βοηθούν στο έργο των
κακούργων.Δεν έμεινε πέτρα, πάνω στην πέτρα, αφού κάηκαν και τα 215 σπίτια.
Οι Λοχριανοί πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν στον Άρδακτο, Πλάτανο κ.α.
χωριά με πολλές στερήσεις για ένα περίπου χρόνο. Έγιναν προσπάθειες να
χτιστούν νέα σπίτια στο γειτονικό Άρδακτο, όμως οι κάτοικοι επέστρεψαν στο
ερειπωμένο χωριό τους και σιγά σιγά άρχισαν να το ξαναχτίζουν από τις στάχτες
του. Τους οκτώ Λοχριανούς που είχαν φυλακίσει στην Αγιά, τους μετέφεραν στο
Ηράκλειο και τους έβαλαν στο πλοίο «Δανάη» μαζί με 269 Εβραίους και 50
Κρητικούς, με προορισμό τον Πειραιά και απ’ εκεί για τα στρατόπεδα Άουσβιτς.
Το απόγευμα της 8ης Ιουνίου το πλοίο «Δανάη» απέπλευσε συνοδευόμενο
με δυο μικρά καταδιωκτικά σκάφη για τον Πειραιά.Στο στενό ΣαντορίνηςΦολέγανδρου στις 3:00 π.μ. της 9ης Ιουνίου δέχτηκε τέσσερις τορπίλες από το
βρετανικό υποβρύχιο «Βίβιντ» και ακολούθησαν εκρήξεις βυθίζοντας το και
παίρνοντας στο βυθό λολους τους επιβάινοντες, 269 Εβραίους και πάνω από 50
Κρητικούς, ανάμεσα σ’ αυτούς και οι οκτώ Λοχριανοί (οι τρεις ήταν αδέρφια, ενώ
ο τέταρτος Στυλιανός (30) σκοτώθηκε στις 3 Μαΐου) αυτοί ήταν: οι: Κων. Ι.
Κρυοβρυσανάκης (33), Νικ. Ι. Κρυοβρυσανάκης (20), Εμμ. Ι. Κρυοβρυσανάκης
(28) και οι Κων. Ηλ. Κρυοβρυσανάκης (43), Αλεξ. Εμμ. Κατσούγκρης (39), Διογ. Γ.
Κατσούγκρης (24), Ιωάν. Γ. Χαριτάκης (34), Μιχ. Γ. Χαριτάκης (37).
Σε προκήρυξη που διένειμαν οι Γερμανοί γράφουν τα αίτια της
ισοπέδωσης «Από μηνών τα χωριά Λοχριά Καμάρες και Μαγαρικάρι ήσαν τόποι
παραμονής και κέντρα αναεφοδιασμού των συμμοριτών του Μπαντουβά και του
Πετρακογιώργη…» Και συνεχίζουν: «Την 2ην Μαρτίου 1944 το χωριον Λοχριά
παρέσχε καταφύγιον ες 10 Άγγλους αξιωματικούς, ήτο ο τόπος διαβάσεως δια
βρετανούς άνδρες κομάντο προς τα όρη.
-6-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
Τα μαύρα τσεμπέρια και τα μαύρα πουκάμισα της επόμενης μέρας που
φοριούνται ακόμα και σήμερο μαρτυρούσαν τον όλεθρο που είχε επέλθει. Δεν
θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι δεν ήταν μόνο αυτός ο φόρος αίματος που
πλήρωσε το μικρό αυτό χωρίο στους αγώνες για την πατρίδα. Από το 1912 μέχρι
το 1947 νεκροί χωριανοί μας 6 στην Αλβανία, 7 βοσκοί μετά τη μάχη της
χοντράδα στι 17 Ιουλίου 1943 που στάλθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και
δεν γύρισαν ποτέ, 2 στις 15 Αυγούστου 1943. Η πλατεία τοω χωριού στην οποία
βρισκόμαστε σήμερα δεν ονομάζεται τυχαία πλατεία 30ηρώων καθώς είναι οι
ισάριθμοι συγωριανοί μας που θυσιάστηκαν για την πατρίδα και το υπέρτατο
αγαθό της ελευθερίας.
Αγαπητοί συμπολίτες πρέπει να σταθούμε απέναντι στην επαίτια του
ολοκαυτώματος και να καταδικάσουμε τη βάρβαρη πράξη όπως και να
αναγνωρίσουμε το θάρρος και την αντίσταση των κατοίκων της Λοχριάς, οι
οποίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη την οποία εμείς
καλούμαστε να προασπίσουμε και να φανούμε αντάξιοι. Δεν πρέπει να
αφήσουμε τη μνήμη του Ολοκαυτώματος του χωριού μας να σβήσει είναι χρέος
μας να θυμόμαστε τις ζωές που χάθηκαν και τη φρίκη που επιβλήθηκαν στους
συμπολίτες μας.
Το Ολοκαύτωμα της Λοχρίας δεν είναι απλώς μια κρητική τραγωδία είναι
μια ανθρώπινη τραγωδία. Ας θυμηθούμε τις ζωές που χάθηκαν, τις οικογένειες
που διαλύθηκαν και την κοινότητα που καταστράφηκε. Μας κάνει να σκεφτούμε
79 χρόνια μετά, άσχετα από την καταγωγή και από ό,τι μας χωρίζει αυτό που
ομολόγησε ένας Γερμανός στρατιώτης τη δύσκολη εκείνη ώρα της εκκένωσης του
χωριού: «Κακό πράγμα πόλεμο» είπε στη γιαγιά μου την ώρα που κι αυτός,
υπακούοντας σε αλλονών διαταγές, την ανάγκαζε να εγκαταλείψει το σπίτι της.
Γιατί ο πόλεμος ήταν, είναι και πάντα θα είναι «κακό πράγμα» για κάθε λαό. Ας
τιμήσουμε τη μνήμη τους δουλεύοντας μαζί για να οικοδομήσουμε έναν
καλύτερο κόσμο, έναν κόσμο όπου όλοι οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται με
αξιοπρέπεια και σεβασμό. Ας γίνουμε λοιπόν μάρτυρες της τραγωδίας του
Χωριού μας και ας φροντίσουμε να μην ξεχαστεί ποτέ η μνήμη του.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να κλείσω την σημερινή ομιλία μου με ένα
απόσπασμα από τον συγγραφέα Νίκο Καζαντάκη γράφωντας για τη Μάχη της
Κρήτης και τη δύναμη του κρητικού λαού, η οποία επαληθεύεται με τον πιο
κραυγαλέο τρόπο από το γεγονός του ολοκαυτώματος του χωριού. Ειδικότερα
λέει ο Νίκος Καζαντζάκης:
-7-
Τχης (ΤΧ) Στέφανος Κρυοβρυσανάκης Λοχριά 04 Μαίου 2023
«Αδάμαστες ψυχές οι Κρητικοί, χιλιάδες τώρα χρόνια, παλεύουν στα
κακοτράχαλα Κρητικά βουνά την πείνα, την γύμνια, τους βαρβάρους. Κι’ ούτε η
μοίρα ούτε οι άνθρωποι μπόρεσαν ποτέ να τους κάμουν να σκύψουν το κεφάλι.
Οι Κρητικοί, όπως όλες οι γενναίες ψυχές, στην άκρα απελπισία βρίσκουν
τη λύτρωση. Πολλοί Κρητικοί, μπροστά από τα τουφέκια των Γερμανών, τη
στιγμή που θα τουφεκίζονταν, έβρισκαν τη γαλήνη, κι όχι μονάχα τη γαλήνη παρά
και τη χαρά της αδάμαστης ψυχής που αναγαλλιάζει γιατί της δίνεται η ευκαιρία
να δείξει την αρετή της. Πολλοί, την ύστερή τους στιγμή, μπροστά από το
εχτελεστικό απόσπασμα, τραγουδούσαν μαντινάδες Κρητικές ή τον Εθνικό Ύμνο.
Υπάρχει και κάτι άλλο όμως στην Κρήτη. Υπάρχει κάποια φλόγα — ας την πούμε
ψυχή — κάτι πιο πάνω απ’ τη ζωή κι απ’ το θάνατο, πού είναι δύσκολο να το
ορίσεις. Υπάρχει αυτή η περηφάνια, το πείσμα, κάτι άλλο, ανέκφραστο κι’
αστάθμητο, που σε κάνει να χαίρεσαι που είσαι άνθρωπο». Σας ευχαριστώ για
την τιμή που κάνατε.
Κατάλογος Θυμάτων Γερμανικής Κατοχής
1. Γεώργιος Αστρ. Κρυοβρυσανάκης
2. Κωνσταντίνος Ηλία Κρυοβρυσανάκης
3. Γεώργιος Ηλία Κρυοβρυσανάκης
4. Εμμανουήλ Ιωαν. Κρυοβρυσανάκης
5. Στυλιανός Ιωαν. Κρυοβρυσανάκης
6. Νικόλαος Ιωαν. Κρυοβρυσανάκης
7. Κωνσταντίνος Ιωάννη Κρυοβρυσανάκης
8. Αντώνιος Κων. Μανουσάκης
9. Μιχαήλ Κων. Μανουσάκης
10. Μιχαήλ Ζαχ. Μανουσάκης
11. Βασίλειος Εμμ. Αλεξανδράκης
12. Στέργιος Ιωσήφ Στεργιάκης
13. Αλέξανδρος Εμμ. Κατσούγκρης
14. Χαράλαμπος Γεωργ. Κατσούγκρης
15. Διογένης Γεωργ.Κατσούγκρης
16. Ιωάννης Γεωργ. Χαριτάκης
17. Μιχαήλ Γεωργ. Χαριτάκης
18. Ιωάννης Βασ. Βρέντζος
19. Γεώργιος Βασ. Βρέντζος
20. Γεώργιος Στυλ. Καρπούζης
21. Κωνσταντίνος Γεωρ. Καρπούζης
22. Εμμανουήλ Αντ. Δημητρακάκης
Αριθμός Προβολών: 51
