ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΑΜΑΡΙΩΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ 2019

Γράφει ο Γεν. Γραμματέας της Ομοσπονδίας μας

Κος Μουρτζανός Μιχ. Βασίλειος

Την Κυριακή 6 Οκτωβρίου 2019 , όπως έχει καθιερωθεί κάθε χρόνο , πραγματοποιήθηκε το ετήσιο μνημόσυνο των 164 Αμαριωτών ηρώων του Ολοκαυτώματος στα οκτώ μαρτυρικά χωριά του Κέντρους (Γερακάρι, Άνω Μέρος, Γουργούθοι, Καρδάκι, Σμιλές, Βρύσες, Δρυγιές, Κρύα Βρύση), από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, στις 22 Αυγούστου του 1944.

Η εκδήλωση έλαβα χώρα στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου Ομόνοιας με την παρουσία του Πρωτοσύγκελου Ιεράς Μητροπόλεως Λάμπης , Συβρίτου & Σφακίων Αρχιμανδρίτη κ. Καραχάλιου Αθανάσιου στις 10:00 π.μ. , επισήμων , και πολλών λάβαρων των χωριών, μελών στην Ομοσπονδία μας.

Έπειτα μεταβήκαμε στα γραφεία της Ομοσπονδίας (Σοφοκλέους 53^α , 1^ος Όροφος )για την συνέχεια της εκδήλωσης. Εκεί ο Γενικός Γραμματέας της Ομοσπονδίας μας καλωσόρισε τους παραβρισκόμενους και ξεκινήσαμε με τρισάγιο στο μνημείο πεσόντων που βρίσκεται στην αίθουσα. Τιμητικό στεφάνι κατέθεσαν: για την Ομοσπονδία μας , ο Πρόεδρος Κος Κραουνάκης Νικόλαος , για την Κρύα Βρύση η Κα Λαγουδάκη Ειρήνη και για την Αδελφότης Κρητών Πειραιά «ΟΜΟΝΟΙΑ» , ο Πρόεδρος της Κος Τσόντος Θεόδωρος.

Μετά το ενός λεπτού σιγή εις μνήμην των Αμαριωτών ηρώων στους κατά καιρούς πολέμους της πατρίδας,ξεκινήσαμε με σύντομο χαιρετισμό από τον εκπρόσωπο του Προέδρου της Ελληνικής Κυβέρνησης , τον Γενικό Γραμματέα απόδημου Ελληνισμού Κο Χρυσουλάκη Ιωάννη. Την σκυτάλη πηρέ ο Πρόεδρος Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης , ο οποίος παρευρέθηκε εκ μέρους της Περιφέρειας Κρήτης , Κος Μπαριτάκης Παύλος. Στην συνέχεια , χαιρέτισε ο εκπρόσωπος ΣΥΡΙΖΑ Κος Βουλγαράκης Ιωάννης και έπειτα ο Γενικός Γραμματέας Εθνικού Συμβουλίου διεκδίκησης Γερμανικών οφειλών Κος Συγγελάκης Αριστομένης. Τέλος, χαιρετισμό απεύθυνε ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας μας Κος Κραουνάκης Νικόλαος ο οποίος ευχαρίστησε τους παραβρισκόμενους από καρδιάς και τους προσκάλεσε να δώσουν το παρόν και σε επόμενες εκδηλώσεις που ακολουθούν. Επίσης τόνισε πως θα πρέπει κάτι να γίνει με τον περιβάλλοντα χώρο βγαίνοντας από το «Αμαριώτικο Σπίτι». Πως κάτι πρέπει να γίνει με αυτήν την κατάσταση. Εννοώντας το πλήθος των αλλοδαπών και αλητείας που κυκλοφοράει. Επίσης θερμά ευχαρίστησε και τον Γενικό Γραμματέα της Ομοσπονδίας μας Κο Μουρτζανό Βασίλειο για την τιμητική αποστολή Βρακοφόρων από το Σύλλογο Κρητών Πετρούπολης «Η ΜΕΓΑΛΟΝΗΣΟΣ» όπου και Προεδρεύει. Στην συνέχεια ο Γενικός Γραμματέας της Ομοσπονδίας μας ανέφερε πως ο Δήμαρχος Αμαρίου Κος Μουρτζανός Παντελής δεν μπόρεσε να παραβρεθεί, (κάθε χρόνο δίνει το παρόν) και διάβασε έναν χαιρετισμό του. Χαιρετισμό διάβασε και από τον Επίτιμο Προϊστάμενο Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ν. Ρεθύμνης Κο Πελαντάκη Θεόδωρο. Εν συνεχεία , ακολούθησαν ριζίτικα τραγούδια από την «ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΑ» με επικεφαλής τον Στρατηγό ε.α. Κος Φωτάκη Σταύρο.

Παρευρέθηκαν στην εκδήλωση, τους οποίους ευχαριστούμε θερμά ο πρώην Υπουργός & Βουλευτής με το ΚΙ.ΝΑΛ. Κος Καρχιμάκης Μιχαήλ, ο πρώην Υφυπουργός Πολιτισμού Κος Χατζηνάκης Εμμανουήλ, ο απόστρατος Συνταγματάρχης Ελληνικού Στρατού Κος Χαραλαμπάκης Γεώργιος, ο Επίτιμος Πρόεδρος Ομοσπονδίας Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου Κος Αντωνακάκης Στέφανος, ο Πρόεδρος Ρεθυμνίων «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ» Κος Βλατάκης Γεώργιος, ο Αντιπρόεδρος Ομοσπονδίας Επαρχίας Αγίου Βασιλείου «Ο ΠΡΕΒΕΛΗΣ» Κος Δριδάκης Εμμανουήλ, ο Πρόεδρος Συλλόγου Κρητών Αχαρνών Κος Γιαννούλης Δημήτριος, ο Πρόεδρος Αδελφότης Κρητών Πειραιά «ΟΜΟΝΟΙΑ» Κος Τσόντος Θεόδωρος αλλά και ο Γεν. Γραμματέας της Κος Βαρούχας Λεωνίδας, ο Πρόεδρος Παγκρητίου Ενώσεως Κος Μαριδάκης Γεώργιος, ο Πρόεδρος της Κρητικής Εστίας Κος Κατσαράκης Ιωάννης, ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Αποκορώνου Κος Τερεζάκης Ιωάννης, ο Γενικός Γραμματέας Συλλόγου Κρητών Ραφήνας Κος Μαρκαντώνης Γεώργιος, εκπρόσωπος για την Πανελληνιά Ομοσπονδία Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων , για το Σύλλογο Χρωμονατηριανών αλλά και Πρόεδρος Συλλόγου Κρητών Ωρωπού ο Κος Γιαννουλάκης Αντώνιος, από την εφημερίδα «ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΝΕΑ» η εκδότρια της Κα Φωφώ Ζουλάκη, και τέλος Πρόεδροι και Εκπρόσωποι από τα χωριά-μέλη της Ομοσπονδίας μας.

Στην συνέχεια καλέστηκε στο βήμα ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ο Κος Μυτιληνάκης Αντώνιος Αντ/γος ε.α όπου καθήλωσε τους παρόντες με την ομιλία του, η οποία έλεγε:

«Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΚΕΔΡΟΥΣ

Χαρακτηριστικά της ιστορίας μας είναι η φωτιά .

Η φωτιά της καταστροφής και του θανάτου.

Μα και η φωτιά της ελπίδας ,της ζέσης ,της αναγέννησης και της συνέχειας.

Διότι όσο έκαιγαν και σκότωναν οι κατακτητές, τόσο περισσότερο φλογίζονταν οι καρδιές των Κρητικών για αντίσταση και αγώνα.

Αυτή είναι η Κρήτη .Φλόγες και αίμα.

Ένα κομμάτι αυτής της ιστορίας είναι και ο λόγος για τον οποίο συγκεντρωθήκαμε εδώ σήμερα.

ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΚΕΔΡΟΥΣ

Σε μια εκδήλωση λοιπόν αγαπητοί μου ,τιμής και μνήμης σαν τη σημερινή, 2 πράγματα πρέπει να κυριαρχήσουν για να είναι επιτυχημένη: Το συναίσθημα αυτών που συμμετέχουν και τα λόγια που θα ειπωθούν για αυτούς που τιμούμε.

Το πρώτο αφορά όλους μας .Το δεύτερο αφορά την ταπεινότητά μου.

Τον Αύγουστο του 1944 η λαβωμένη και παραπαίουσα Γερμανική Δύναμη Κρήτης, 2 μήνες μόνο πριν την οριστική αποχώρησή της από το νησί, αποφασίζει να εκδικηθεί όλους όσους την εμπόδισαν να ολοκληρώσει τα επεκτατικά της σχέδια.

Το Αμάρι « η χώρα των Λωτών » όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο Άγγλος Μοςς μια περιοχή της Κρήτης που πρόσφερε πολλά στους Αγώνες του Έθνους, αποτέλεσε την τελική επιλογή τους, η οποία απέβη καταστροφική μέχρι αφανισμού για οκτώ χωριά του Κέδρους .

Το Αμάρι λόγω της γεωγραφικής του θέσεως, των ορεινών όγκων που το περιβάλλουν, των δύσβατων δρομολογίων, των διαδοχικών γραμμών αμύνης που διαγράφονται από τα υπάρχοντα φυσικά εμπόδια, προσφέρεται για ανταρτοπόλεμο και απόκρυψη προσωπικού και υλικού.

Συνυπολογίζοντας το εύφορο έδαφος και κυρίως το χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων που ιδιαίτερα την εποχή εκείνη εμφορείτο από άκρατο πατριωτισμό, ο τόπος αυτός ήταν ιδανικός για ασφαλή ανάπαυλα των πολεμιστών πράγμα το οποίο συνέβη και στην διάρκεια της Γερμανικής κατοχής.

Έτσι διαπιστώνουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή της επαρχίας Αμαρίου κατά την υπόψη περίοδο:

Α. Είχαν εγκατασταθεί και παραμείνει πολλές αντάρτικες ομάδες και χρησιμοποίησαν το χώρο ως ορμητήριό τους για τους αγώνες τους . Δεν είναι τυχαίο ότι το θέρος του 1942 περίοδος κατά την οποία υπήρχε απόλυτος κυριαρχία των Γερμανών σε όλη την Κρήτη, οι ισχυρότερες αντιστασιακές ομάδες (Μπαντουβάς, Πετρακογιώργης κλπ) βρήκαν καταφύγιο στο Αμάρι.

Β. Είχαν εγκατασταθεί Συμμαχικοί Σύνδεσμοι οι οποίοι χρησιμοποιούντες τους πλέον σύγχρονους για την εποχή ασυρμάτους, επικοινωνούσαν με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.

Πέραν αυτών και οι ίδιοι οι συμμαχικοί αξιωματούχοι δεν έκρυβαν και τότε με τις ενέργειές τους και αργότερα στα απομνημονεύματά τους, την σημασία και την συμμετοχή στον αγώνα όλης της επαρχίας Αμαρίου.

Έτσι τα Χριστούγεννα του 1942, ο Διοικητής της Συμμαχικής Αντικατασκοπείας στην Κρήτη Τομ Νταμπάμπιν, ο υπεύθυνος Δυτικής Κρήτης Ζαν Φίλτιγκ, ο Λη Φέρμορ και άλλοι Κρήτες αντιστασιακοί επέλεξαν να γιορτάσουν την νίκη επί του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν, στο χωριό Γερακάρι όπου στήθηκε παραδοσιακό γλέντι.

Να έλθουμε όμως στη θλιβερή μέρα της 22ας Αυγούστου 1944.

Είναι χαράματα και οι ναζήδες με σατανική μεθοδικότητα, ανενόχλητοι, σαν να επρόκειτο για αόρατους δαίμονες όπως λέει ο ιστορικός Σπύρος Μαρνιέρος, βοηθούμενοι και από την πλήρη αποδιοργάνωση στον τομέα της εγρήγορσης, παρά τις αναμενόμενες επιδρομές των κατακτητών,περικύκλωσαν αρχικώς και στη συνέχεια ισοπέδωσαν επτά χωριά του Αμαρίου{Γερακάρης, Γουργούθοι, Καρδάκι, Σμιλέ, Βρύσες, Δρυγιές, Ανω Μέρος}και την Κρύα Βρύση του Αγίου Βασιλείου.

Από τους άνδρες που εγκλωβίστηκαν στο σύνολό τους σχεδόν, αποκομμένοι από τους φυσικούς των ηγήτορες, ανυποψίαστοι και απροβλημάτιστοι στην κρισιμότερη περίοδο που εγκυμονούσε κινδύνους από την διαφαινόμενη υποχώρηση των Γερμανών, ξεδιαλέχτηκαν για την αντιστασιακή τους δράση και εκτελέστηκαν με τον αγριότερο τρόπο, εκατόν πενήντα οκτώ (158) άνδρες και έξι (6) γυναίκες.

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε εκτελεσμένους άνδρες και γυναίκες με κριτήριο την αντιστασιακή τους δράση, που σημαίνει στην ουσία ότι δεν πρόκειται για θύματα από τον άμαχο πληθυσμό αλλά για εθελοντές οργανωμένους στον κοινό αγώνα κατά του ολοκληρωτισμού, από το επικίνδυνο πόστο της Εθνικής Αντίστασης.

Και να πούμε ακόμη πως η μοίρα αυτών των αγωνιστών, σε σχέση με τους άλλους εμπόλεμους είναι να περιμένουν αβοήθητοι όταν διατρέχουν τον έσχατο κίνδυνο. Αυτή τη μοίρα είχαν και οι εκτελεσμένοι στο Κέδρος. Παρέμειναν ανυπεράσπιστοι στο έλεος των στυγερών δολοφόνων.

Ούτε μία τουφεκιά για την τιμή των όπλων μετά το μακελειό, για να αλαφρώσουν οι ψυχές των εθνομαρτύρων μας από το βασανιστικό «νανούρισμα» επί οκτώ μερόνυχτα των ναζιστικών εμβατηρίων.

Έτσι και αλλιώς σ’ ολόκληρη την Κρήτη, τον Αύγουστο του ΄44 δεν έτρεξε μόνον ποταμός το αίμα στο Κέδρος. Εκατοντάδες οικογένειες, χιλιάδες γυναικόπαιδα, με σκοτωμένους ή φυλακισμένους τους προστάτες τους, με πυρπολημένα τα σπίτια τους, ρίχτηκαν στη δυστυχία και την απαθλίωση των δρόμων. Για να γραφτούν φαίνεται και άλλες λαμπρές σελίδες ανιδιοτελούς φιλοξενίας για τους Αμαριώτες και Αγιοβασιλιώτες, που τα χωριά τους ξέφυγαν από την οργή των Γερμανών. Μαζί –ανυπολόγιστη και τούτη η ζημιά- ένας λαϊκός πολιτισμός από τους χαρακτηριστικότερους της Κρήτης, μνημεία μεγάλης καλλιτεχνικής και θρησκευτικής αξίας αφανίστηκαν από τους «πολιτισμένους» του Βορρά.

Απερίγραφτες οι εφιαλτικές ώρες από τη βάναυση συμπεριφορά των απαίσιων επιδρομέων, πάνοπλων εναντίον αόπλων. Απερίγραφτη και η ορμή των Κεδριανών προς το Ολοκαύτωμα. Ο παράτολμος ανδρισμός, η προτίμηση προς την ένδοξο θάνατο. Ξεπερνούσε τα ανθρώπινα μέτρα η δυναμική αναμέτρηση των μελλοθανάτων με τους δήμιους τους. Αντιστάθηκαν με τη δύναμη της ψυχής τους. Τους αποκάλεσαν μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα «άνανδρους, βάρβαρους, δολοφόνους». Θυμήθηκαν παλιά και καινούρια θούρια, που τα έψαλλαν ομαδικά, για να γιορτάσουν τον Αγώνα τους, όπως έκαναν όλοι οι Έλληνες Αγωνιστές, πριν από τη Μεγάλη θυσία τους. Τούτα δεν τα μεταφέρουμε παρασυρόμενοι από αισθήματα καυχησιολογίας. Μετά φέρθηκαν από διασωθέντες Μελλοθάνατους κι από άλλους αυτόπτες μάρτυρες συγκλονιστικών περιστατικών.

Κυρίες και κύριοι

Κάθε χρόνο από αυτό το βήμα ή από το αντίστοιχο που γίνεται το καλοκαίρι εναλλάξ σε ένα από τα 8 καμένα χωριά ,αναφέρονται λεπτομέρειες ,ιστορίες και περιστατικά της περιόδου εκείνης ,που μας προξενούν θλήψη αλλά και θαυμασμό για τους ανθρώπους μας.

Εγώ θέλω να αναφέρω για την ιστορία ,2 θέματα που πρέπει να συγκρατήσουμε από τη σημερινή εκδήλωση.

ΠΡΩΤΟΝ:

Υπήρχαν ναι ή όχι ,δυνατότητες να έχουμε λάβει προληπτικά μέτρα για την αποφυγή αυτού του θλιβερού γεγονότος;

Απάντηση: Ναι υπήρχαν. Κατ αρχάς εμείς οι ίδιοι ,ξεθαρέψαμε ότι φεύγουν οι Γερμανοί και κάναμε σχέδια πώς θα πάρουμε τις αρχές του Τόπου ,ενώ οι Γερμανοί σχεδίαζαν την ολοκληρωτική μας καταστροφή.

Δεν προβλέψαμε την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Σας είπα στην αρχή για το σπουδαίο φυσικό χώρο-οχυρό που βρίσκεται η επαρχία Αμαρίου.Μία Διμοιρία στου Αποδούλου και μία στις Πρασσές , ελέγχουν πλήρως την είσοδο στην περιοχή μας.

Πλέον αυτών έπρεπε να έχουμε τοποθετήσει 24ωρες σκοπιές στην είσοδο και έξοδο των χωριών για έγκαιρη ειδοποίηση.

Επίσης οι Σύμμαχοι μας εγκατέλειψαν στο έλεος του θεού.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Στις περισσότερες ομιλίες που γίνονται είτε εδώ ,είτε στη Κρήτη ,οι ομιλιτές αναφέρουν ότι η αιτία της καταστροφής ήταν η απαγωγή του Στρατηγού Κράϊπε η οποία προηγήθηκε στις 26 Απριλίου 1944.

Η άποψη αυτή όπως θα αποδείξω παρακάτω ,είναι λανθασμένη και επι πλέον δεν μας συμφέρει να την επικαλούμαστε .Η καταστροφή έγινε για τους ηρωισμούς που επέδειξαν οι άνθρωποί μας στη περίοδο της κατοχής και οι Γερμανοί επιθυμούσαν να τους αφανήσουν πριν εγκαταλείψουν την Κρητη. Ήταν ήρωες δηλαδή οι κάτοικοι αυτοί και όχι απλά θύματα μιας εγκληματικής ενέγειας.Τη διαφορά την καταλαβαίνετε.

Αν πέσει τώρα εδώ έξω μία βόμβα και σκοτώσει 500 άτομα αυτά είναι θύματα. Δεν είναι ήρωες.

Την εκδοχή αυτή που δεν συνδέει την απαγωγή του Στρατηγού Κράϊπε ,με το κάψιμο των χωριών ,την έχουν αναφέρει πολλοί και ιδιαίτερα οι αγωνιστές που έζησαν τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Το κυριότερο επιχείρημα είναι ότι :

-Οι Γερμανοί δεν εγνώριζαν την διαδρομή των απαγωγέων την περίοδο που κατέστρεψαν τα χωριά

-Ο Κράιπε πέρασε έξω από τα καμένα χωριά και όχι μέσα από αυτά

-Εάν παρόλα αυτά οι Γερμανοί γνώριζαν την διαδρομή, γιατί δεν έκαψαν παρακείμενα χωριά από τα οποία πράγματι πέρασε η ομάδα με τον Στρατηγό( Νίθαυρι- Αγ .Παρασκευή –Πατσός –Φωτεινούκλπ);

Σήμερα θα σας παρουσιάσω και ένα άλλο στοιχείο το οποίο δεν είναι ευρύτερα γνωστό και το αναφέρει ο ήρωας Γιώργος Τυράκης από το Φουρφουρά στα απομνημονεύματά του ,όπως αυτά περιγράφονται στο βιβλίο του Αντώνη Σανουδάκη «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΡΑΙΠΕ’ στη σελίδα 130.Για όσους θέλουν έχω μερικά αντίγραφα

Το Φθινόπωρο λοιπόν του 1944 και ενώ οι Γερμανοί είχαν αποτραβιχθεί στο Ακρωτήρι Χανίων για να εγκαταλείψουν την Κρήτη, οΛοχαγός Κάβος από τα Ανώγεια ,με ειδική εκπαίδευση στη Μέση Ανατολή επί των ανακρίσεων ,ανέλαβε την ανάκριση των Γερμανών Αξιωματικών που ήταν επικεφαλής των καταστροφών στα χωριά του Κέδρους. Γραμματέας στις σχετικές ανακρίσεις είχε προσληφθεί ο Γιώργος Τυράκης .

Ολοι οι Γερμανοί ανέφεραν στις καταθέσεις τους την απόφαση της Διοίκησης να καταστρέψουν τα χωριά του Κέδρους ,για τον ηρωϊσμό τους κατά την κατοχή και την περίοδο εκείνη δεν εγνώριζαν τίποτα για το δρομολόγιο διαφυγής του Κράϊπε.

Τελειώνοντας θέλω να αναφέρω ότι τη χαραυγή της απελευθέρωσής μας από το φασιστικό ζυγό ,σημειώθηκαν στις ρίζες του θρυλικού βουνού ,πράξεις προσωπικής ανδρείας ,μεγαλοψυχίας και ηθικού μεγαλείου .Πράξεις που λαμπρύνουν περισσότερο τη μακραίωνη ηρωική Κρητική Ιστορία.

Το ΚΕΔΡΟΣ στις 22 Αυγούστου 1944 έγινε συνώνυμο με τη δόξα.

Θα κλείσω με 4 στοίχους από ένα ποίημα του ιστορικού συγγραφέα Γεωργίου Ευθ.Χαροκόπου , από τη Πατσό ο οποίος έζησε την εποχή εκείνη (γεννήθηκε το 1919 και πέθανε στις 26 Μαρτίου εφέτος) και πέρυσι την ίδια ημέρα σαν και σήμερα ήταν ανάμεσά μας. Το ποίημα είναι εμπνευσμένο από τα γεγονότα της εποχής εκείνης.

Κι ήρθε ξανά η λευτεριά στο ματωμένο χώμα

στη γη σου που το πότισαν τόσο ωραία παιδιά

που πέσανε κι η δόξα σου υψώθηκε ακόμα

πολύ ψηλά στου ελεύθερου του κόσμου τη καρδιά

Αιωνία η μνήμη των ηρώων μας»

Αντιστράτηγος ε.α επί τιμή Αντώνιος Μυτιληνάκης.