(Τα στοιχεία ελήφθησαν από το βιβλίο: «ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΜΙΧ. ΠΡΟΒΑΤΑΚΗΣ, η ζωή, το Πολιτιστικό έργο και η προσφορά του στον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία», του συγγραφέα, Θεολόγου, Διδασκάλου Σταύρου Νικ. Χριστοδουλάκη, το οποίο προλογίζει ο Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας).
Γράφει ο Βασίλειος Κων/ντή Σχίζας
Την νύχτα της Πέμπτης 4 Δεκεμβρίου 2015 έφυγε από την επίγεια ζωή μετά από πολύμηνη ασθένεια ο Άρχων της Αγίας και Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Θεοχάρης Μιχαήλ Προβατάκης και το μεν φθαρτό σώμα του ενταφιάσθηκε τη Δευτέρα 7 Δεκεμβρίου στο Γ΄ Κοιμητήριο της Νικαίας – Πειραιώς, η δε αθάνατη ψυχή του εκδήμησε προς τα Ηλύσια Πεδία μεταξύ των Αγγέλων, στον Τριαδικό Θεό.
Ο αείμνηστος Θεοχάρης Μιχ. Προβατάκης.
Ο Επιστήμων Θεολογίας, Ιστορίας, και Αρχαιολογίας, διδάκτωρ Φιλοσοφίας και Θεολογίας ,
κάτοχος των γλωσσών Αγγλικών, Γαλλικών και Εβραϊκών, ακραιφνής Κρητικός – Λασιθιώτης, Θεοχάρης Μιχαήλ Προβατάκης γεννήθηκε στις 12 Απριλίου του 1941. Κατέστη γνωστός από πολλών ετών σε όλη την Κρήτη, στους Πανέλληνες αλλά και διεθνώς, ως δημοσιογράφος σε έγκριτες εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, καθώς και ως συντάκτης εγκυκλοπαιδειών, λεξικών και επιστημονικών περιοδικών.
Ο μεταστάς Ελλογιμώτατος Καθηγητής, προσκαλείτο από πολλούς συγγραφείς εκ του λόγου της εγκυρότητας της υπογραφής του και της αναμφισβήτητης επιστημονικής του κατάρτισης, και προλόγιζε και πολλάκις ανασκεύαζε πληθώρα βιβλίων και εξειδικευμένων επιστημονικών συγγραμμάτων, προσδίδοντας με αυτόν τον τρόπο ιδιαίτερο κύρος στις πνευματικές δημιουργίες των συγγραφέων, αλλά και στους ίδιους τους δημιουργούς.
Ο Θεοχάρης Προβατάκης απαντάται επίσης από το ευρύ κοινό, στα πολιτιστικού, λαογραφικού, εθνικού και κοινωνικού περιεχομένου ευσύνοπτα άρθρα του τα οποία αναφέρονται σε όλο τον Ελληνισμό, όπως επίσης και στα εκτενέστερα εύληπτα άρθρα πολιτικού, ιστορικού, θρησκευτικού και λογοτεχνικού περιεχομένου.
Προσκύνημα στο σημείο όπου ελιθοβολήθη ο Πρωτομάρτυρας Άγιο Στέφανος, έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ και ξενάγηση εκδρομέων από τον Θεοχάρη Προβατάκη τον Ιανουάριο του 2007.
Σε πολλά ανά την Ελλάδα Μοναστήρια, οι προσκυνητές – επισκέπτες, σήμερα ενημερώνονται από τα πολυτελή πληροφοριακά φυλλάδια, βιβλία, ιστορικά κείμενα και άλλα έντυπα, τα οποία φέρουν την υπογραφή του Καθηγητή Θεοχάρη Προβατάκη, και αυτό είναι στοιχείο που επίσης αποδίδει εγκυρότητα και ακρίβεια στην ιστορία των
Ι. Μονών.
Πολυτάλαντος είχε εναποθέσει τη δημιουργική του σφραγίδα και σε πολλά Λαογραφικά Μουσεία της χώρας. Μελετώντας ο επισκέπτης το ιστορικό της δημιουργίας αυτών των Μουσείων, συναντά την ουσιαστική συμβολή του, ως αρμοδίου τότε συντονιστή Διευθυντή του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι διαπιστώσεις αυτές είναι βιωματικές σε μένα αφού, κατά τη διαδρομή μαζί του από διάφορες πόλεις της περιφέρειας, επιβεβαιωνόταν από τους κατοίκους αυτό το γεγονός και αναγνωριζόταν στο πρόσωπό του η πατρότητα των εκεί ευρισκόμενων Λαογραφικών κυρίως Μουσείων.
Ο Θεοχάρης Προβατάκης, σκεπτικός ατενίζει με συλλογισμό τον Ιορδάνη Ποταμό όταν επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους.
O Δρ. Θεοχάρης Προβατάκης συμμετείχε στο αρραγές και ενεργητικό – δραστήριο Διοικητικό Συμβούλιο, (2005 – 2010), του Πνευματικού Ιδρύματος των απανταχού Κρητών «Κρητική Εστία», το οποίο (Συμβούλιο), υπό την προεδρία του αόκνου τεχνοκράτη Στέλιου Παλάσσαρου, αναμόρφωσε το Ίδρυμα.
Ειδικά ο Καθηγητής Θεοχάρης Προβατάκης, ως Γενικός Γραμματέας στο Δ.Σ. της «Κρητικής Εστίας», για τέσσερα έτη επιμελήθηκε της έκδοσης χιλιάδων αντιτύπων κατ’ έτος, καλαίσθητων, πολυσέλιδων, πολύχρωμων, πολυτελών, άκρως πληροφοριακών και συλλεκτικών επιτοίχιων Ημερολογίων, τα οποία κοσμούν τις βιβλιοθήκες πολλών Κρητών και άλλων Ελλήνων αλλά και πολλών Πνευματικών Ιδρυμάτων της χώρας και αλλαχού.
Ειδικότερα: Το έτος 2006 εκδόθηκαν το Ημερολόγιο και ακόμη άλμπουμ κατά χιλιάδες με πλούσιο λαογραφικό υλικό για τα «Λαϊκά Επαγγέλματα και παραδοσιακή ζωή της Κρήτης», το έτος 2007 Ημερολόγιο που επιγράφεται «Κρητών ψυχής καταφύγια: Τα Μοναστήρια της Κρήτης» με ολοκληρωμένο ιστορικό υλικό για κάθε μοναστήρι του νησιού και το Ημερολόγιο του 2008 με πανοραμικές φωτογραφίες του γεωφυσικού περιβάλλοντος του νησιού με «Τα φαράγγια της Κρήτης».
Στο Ημερολόγιο του έτους 2009 εμπεριέχεται φωτογραφικό υλικό με πλούσια συλλογή από την κρητική χλωρίδα και φέρει τον τίτλο «Κρητών υγείας καταφύγια: Φαρμακευτικά βότανα και αρωματικά φυτά της Κρήτης» με λεπτομερή περιγραφή για τον τρόπο χρήσης κάθε φυτού ανάλογα με την αναγκαιότητά του.
Παρόμοιες εκδόσεις, αυτού του υψηλού πνευματικού επιπέδου, δεν αναφέρονται κατά το παρελθόν από την «Κρητική Εστία» και δυστυχώς δεν διαφαίνεται να υπάρξουν τουλάχιστον στο ορατό μέλλον.
Προσκύνημα του Θεοχάρη Προβατάκη στο Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα, στον οποίο βρίσκεται ο Φρικτός Γολγοθάς, ο Πανάγιος Τάφος και άλλα Προσκυνήματα.
Προικισμένος με αστείρευτα ηθικά χαρίσματα και σπάνια ερευνητική ικανότητα, συγκέντρωνε υλικό από διάφορες περιοχές τις οποίες επισκεπτόταν, όπου συνέλλεγε και φωτογράφιζε ενδιαφέροντα αντικείμενα, φυσικά ή ανθρώπινης παρέμβασης και δημιουργικότητας και τα αποτύπωνε σε μοναδικά βιβλία, άλμπουμ, χάρτες, φιλμ, σλάιντς τα οποία ενυπάρχουν σε δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες και αποτελούν πηγές πληροφοριών για επιστήμονες και ερευνητές του μέλλοντος. Χαρακτηριστικά, ενθυμούμαι στην Ιερά Μονή Αιμυαλών της Δημητσάνας Αρκαδίας όταν με ιδιαίτερη επιμονή οδηγήθηκε σε μία επικίνδυνη κατωφέρεια, προκειμένου να φωτογραφίσει το λουλούδι από ένα ανθισμένο μικρό ποώδες φυτό που τον εντυπωσίασε στα πλαίσια κάποιας έρευνάς του για την καταγραφή των αρωματικών φυτών στην παραπάνω περιοχή.
Ο Θεοχάρης Προβατάκης έχει συλλέξει όλα τα προσαγορήματα που έχει προσδώσει ο ευσεβής ελληνικός λαός στη Μητέρα του Χριστού, την Παναγία, τα οποία ως τώρα ξεπερνούν τα τέσσερες χιλιάδες πεντακόσια (4500) και συνεχώς προσαυξάνονται.
Επ’ ευκαιρία έθεσα υπόψη του, με την παράκληση να καταγραφεί στην Εκκλησιαστική Εγκυκλοπαίδεια την οποία επεξεργαζόταν, το προσαγόρημα «Παναγία η Σερβιώτισσα», όπως την θέλουν και αποκαλούν οι κάτοικοι του χωριού Σέρβου της Αρκαδίας, γεγονός που αποδέχθηκε με ιδιαίτερη χαρά αφού το ανωτέρω προσαγόρημα συμβάλλει στη διάσωση και μεταλαμπάδευση στους νεώτερους των ιερών ονομάτων της Παναγίας.
Βαθύτατα ευαισθητοποιημένος ο Καθηγητής Θεοχάρης Προβατάκης διακατήχετο από την πίστη ότι οι εικόνες αποτελούν αγαθό μεγίστης θρησκευτικής και αγιογραφικής αξίας με ανεκτίμητη εθνική και κοινωνική σημασία.
Επισκεπτόμενος τον Κοιμητηριακό Ναό των Αγίων Θεοδώρων (στην τοποθεσία Μπουλούτσου) στο απομακρυσμένο ορεινό χωριό Σέρβου της Γορτυνίας, μόλις διέκρινε δύο εικόνες, οπωσδήποτε κειμηλιακής αξίας, προσφέρθηκε να τις αντικαταστήσει με πανομοιότυπα αντίγραφα, κεντρίζοντας παράλληλα το ενδιαφέρον των εκεί υπευθύνων για να διαφυλάξουν τις πρωτότυπες σε ασφαλές μέρος αφού είναι ιερά κειμήλια του χωριού τους.
Ο Θεοχάρης Προβατάκης προσέφερε στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλο το ημερολόγιο στο οποίο προβάλλονται τα «Λαϊκά Επαγγέλματα και η Παραδοσιακή Ζωή της Κρήτης».
Μελετητής αγιογραφιών, εικόνων, εκκλησιαστικών αντικειμένων και μνημείων της Βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, περιόδευε ασταμάτητα στα πάλαι ποτέ «Θέματα» (διοικητικές περιοχές) της Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνέλλεγε πληροφορίες και κυριολεκτικά συσσώρευε φωτογραφικό υλικό.
Το κύρος του ως επιφανούς Βυζαντινολόγου και Αρχαιολόγου τού άνοιγε διάπλατα δρόμους, ακόμη και σε «απαγορευμένα δια φωτογραφίσεις» Εκκλησιαστικά και άλλα Μουσεία, με αποτέλεσμα την αγαστή συνεργασία με συναδέλφους του στο εξωτερικό.
Τα ενδιαφέροντά του τον οδηγούσαν σε πολλούς αξιολογότατους προορισμούς, όπως στους Αγίους Τόπους, τους οποίους είχε επισκεφθεί δεκάδες φορές οργανώνοντας παράλληλα σημαντικές προσκυνηματικές εκδρομές οι οποίες εμπεριείχαν έντονο πατριωτικό και εθνικό χαρακτήρα αφού τα Ιερά Προσκυνήματα είναι ελληνικά κληροδοτήματα και οι ελληνικές σημαίες κυματίζουν παντού στην
έρημο.
Ο Θεοχάρης Προβατάκης εντέχνως εμφώλευε και αναζωπύρωνε τα εθνικοθρησκευτκά συναισθήματα στην ψυχή των προσκυνητών, ώστε να
χαλυβδώνεται το πατριωτικό τους φρόνημα και να υπενθυμίζεται το χρέος των Ελλήνων να επισκέπτονται και στηρίζουν τους Αγιοταφίτες Πατέρες, φύλακες των Ελληνικών Προσκυνημάτων.
Η προσφορά του ήταν σημαντικότατη και από τον ρόλο του ως ξεναγού που, εκ των πραγμάτων, ενίοτε αναλάμβανε έχοντας πλήρη γνώση του χώρου επισκέψεως και της ιστορίας του. Ομολογώ την αγαθή τύχη γιατί επισκέφθηκα μαζί του τους Αγίους Τόπους.
Επίσης τον συνόδευσα και στο νησί της Αποκαλύψεως του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, την Πάτμο, όπου λειτουργεί η «Πατμιάς του Γένους Εκκλησιαστική Σχολή».
Και εκεί, ως μπροστάρης, έγινε ο εγκυρότερος ξεναγός με πλήρεις γνώσεις της περιοχής, αφού είχε αποφοιτήσει από τη Σχολή αυτή και είχε συγγράψει έναν ογκώδη τόμο για την ιστορία της εμπλουτισμένο με φωτογραφίες των αγιογραφιών, εικόνων, κειμηλίων, εκκλησιαστικών αντικειμένων και βιογραφιών των διδασκόντων και αποφοιτησάντων επιστημόνων, ιεραρχών και εκκλησιαστικών ταγών.
Ο Θεοχάρης Προβατάκης στον Ιερό Ναό Γεννήσεως του Χριστού, στο χωριό Αρμπανάσι στην περιοχή Βελίκο Τίρνοβο της Βουλγαρίας κατά την επίσκεψή και έρευνά του για τους Προφήτες Έλληνες Φιλοσόφους τον Μάιο του 2012. Στην Αγιογραφία εικονίζονται οι εν λόγω Προφήτες Έλληνες Φιλόσοφοι: Όμηρος, Αριστοτέλης, Γαληνός, Σίβυλλα, Πλάτων, Πλούταρχος, Κλεάνθης, Φίλων, Σόλων, Αιθαλίτης, Πυθαγόρας και Σωκράτης.
Πρόσφατη βιωματική εμπειρία μου πλησίον του Θεοχάρη Προβατάκη ήταν η περιήγησή μας και στη Βουλγαρία. Ήταν ένα «Προσκύνημα στην Ανατολική Ρωμυλία» με σκοπό την αναζήτηση, μελέτη, συλλογή πληροφοριών και φωτογραφιών σε πολλά Μοναστήρια-Μουσεία, προπάντων των αγιογραφιών των Ελλήνων φιλοσόφων της αρχαίας Ελλάδας οι οποίοι έχουν αναγορευτεί και τιμώνται ως προφήτες προ Χριστού, επειδή μίλησαν για την έλευση του Θεανθρώπου.
Οι περίτεχνες αυτές αγιογραφίες εντοπίζονται στον Ιερό Ναό της Γεννήσεως του Χριστού έξω από την πόλη Βελίκο Τάρνοβο στην περιοχή Αρμπανάση, καθώς και στον τοίχο της Τράπεζας του Μοναστηριού Μπάτσκοβο (Βουλγαρικά: Μπάτσκοβσκι Μαναστήρ), πλησίον της πόλης Ασένοβγκραντ, η οποία δεν είναι άλλη από την παλιά ελληνική πόλη Στασίμαχο.
Οι προφήτες Έλληνες φιλόσοφοι οι οποίοι απεικονίζονται σε μεγάλη αγιογραφία του Ναού της Γεννήσεως του Χριστού στην πόλη Βελίκο Τάρνοβο, που είναι έργο του 641 μ.Χ. είναι οι εξής: Όμηρος, Αριστοτέλης, Γαληνός, Σίβυλλα, Πλάτων, Πλούταρχος, Κλεάνθης, Φίλων, Σόλων, Αιθαλίτης, Πυθαγόρας καιΣωκράτης.
Στη διαδρομή αυτή ο Θεοχάρης Προβατάκης κατέγραψε και συγκέντρωσε μοναδικό πληροφοριακό υλικό και για άλλες σπάνιες εικόνες, αγιογραφίες και αντικείμενα, όλα ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας και προέλευσης.
Αυτό μαρτυρείται από την ελληνική γλώσσα που επιγράφεται σε αυτά.
Η επίσκεψή – περιήγησή μας περιέλαβε και Μουσεία λαογραφικά και αρχαιολογικά με ελληνικά εκθέματα όπως το Μουσείο στην πόλη Νεσέβαρ, που είναι η παλιά πόλη Μεσημβρία και βρίσκεται βόρεια της πόλης Μπουργάς, η οποία αποτελεί την Βουλγαρική ονομασία της παλιάς ελληνικής πόλης Πύργος. Στο Μουσείο αυτό, μεταξύ άλλων, εκτίθενται και νομίσματα της εποχής του Μ. Αλεξάνδρου με ελληνική γραφή που αποδεικνύουν το αυταπόδεικτο, την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά του, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως του απένειμε το Οφφίκιο του Άρχοντος Καστρινσίου. Πρόκειται για ειδικό εκκλησιαστικό αξίωμα ή υπούργημα ειδικής φύσεως, το οποίο κατανέμεται κατ’ αξίαν και σε ειδικές μόνο περιπτώσεις. Συνδέεται με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τους ακρίτες φύλακες των κάστρων (castrensis, καστροφύλακες).
Ακόμη τιμήθηκε από τον Πρίγκιπα Ιωάννη Λάσκαρη Κομνηνό της Ισπανίας με τον Ανώτατο Ταξιάρχη του Τάγματος του Αγίου Ευγενίου, από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων με το Χρυσό Σταυρό μετά Στέμματος του Τάγματος του Παναγίου Τάφου, από την Εκκλησία της Κρήτης με τον Τίμιο Σταυρό των Αποστόλων Παύλου και Τίτου.
Επίσης είχε τιμηθεί με Βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών και με δεκάδες άλλα χρυσά και αργυρά βραβεία καθώς και άλλες διακρίσεις από Ιδρύματα, Υπηρεσίες και Φιλολογικά, Επιστημονικά και Πολιτιστικά Σωματεία.
Η μεθοδικότητα στις επιστημονικές έρευνες του Καθηγητή και Άρχοντος Θεοχάρη Προβατάκη είναι γνωστή σε όσους τον γνώριζαν καλά, δηλαδή σε εκείνους που τον συναναστρέφονταν, συνομιλούσαν και αντάλλασσαν σκέψεις μαζί του. Εδώ, στο παρόν σημείωμα, δεν περιγράφεται η βιογραφία του και το πλούσιο και πολύπτυχο συγγραφικό του έργο, αλλά ακροθιγώς λίγες πνευματικές προσφορές του, που προέρχονται και είναι κατά βάση γνωστές από κάποιες εμπειρίες και από τη φιλία που μας συνέδεε, την οποία τύχη αγαθή μου ανταπέδιδε.
Διαπίστωναν λοιπόν αμέσως οι συνομιλητές του τις ευαισθησίες του, τον πλούσιο ψυχικό του κόσμο και την ιδιαίτερη αγάπη του για την Κρήτη και κυρίως για τον τόπο της καταγωγής του που είναι το χωριό Χριστός της Ιεράπετρας Λασιθίου, αλλά και το θερινό ενδιαίτημά του στο Σελάκανο, όπου δέχονταν κάθε καλοκαίρι πολλούς επισκέπτες. Στο μέσον του οροπεδίου Σελάκανου δεσπόζει ένας περικαλλής Ναός κατασκευασθείς από τον Θεοχάρη Προβατάκη και είναι αφιερωμένος στην «Παναγία την Σελακανιώτισσα».
Επίσκεψη του Θεοχάρη Προβατάκη στην Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Μπόσκοβο στο χωριό Ασένοβγραντ της Βουλγαρίας (ελληνικά Στενήμαχος, της Ανατολικής Ρωμυλίας). Η καμπάνα στο Μουσείο της Μονής είναι ξύλινη.
Το Σελάκανο περιβάλλεται από πολλά βαθιά φαράγγια τα οποία έλκουν πολλούς «φαραγγολόγους» ερευνητές! Όλους αυτούς, ο Καθηγητής Θεοχάρης Προβατάκης τους υποδεχόταν με ιδιαίτερη χαρά, τρατάροντάς τους με παντοειδή τερψιλαρύγγια και έτσι εξέπληττε τους πάντες! Και η συνέχεια του Θεοχάρη, που κατεδείκνυε μεγαλείο ψυχής και Κρητική λεβεντιά, ήταν η πλούσια φιλοξενία με ημιάγριο… «ριφάκι» το οποίο προμηθευόταν από βοσκούς της περιοχής, οι οποίοι συντηρούσαν τα ερίφια εντελώς ανεπιτήρητα (ελεύθερα) στα βουνά του Λασιθιώτικου όρους Δίκτη.
Άρχοντας σε όλα του ήταν ο φίλος μου Θεοχάρης!
Ο Θεοχάρης Προβατάκης (αριστερά) με τον Βασίλειο Σχίζα σε φυτεία ρόδων (τριαντάφυλλων), από τα οποία παράγεται το ροδέλαιο, στη Βουλγαρία.
Εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον κοιμητηριακό Ναό Αγίων Θεοδώρων στην τοποθεσία Μπουλούτσου του χωριού Σέρβου Αρκαδίας. Ο Θεοχάρης Προβατάκης παρότρυνε τους αρμοδίους, να αντικαταστήσει την εικόνα με ακριβές αντίγραφο και να διαφυλάξουν την πρωτότυπη γιατί έχει κειμηλιακή αξία.
