ΚΡΗΤΙΚΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ

(Γράφει ο Σαββάκης Ιωάννης του Εμμ.)

Μια αλλιώτικη εκδήλωση-αφιέρωμα πραγματοποιήθηκε, στο αμφιθέατρο του Πνευματικού Ιδρύματος της Κρητικής Εστίας, το βράδυ της Τετάρτης 24 Οκτωβρίου 2012, με τη συμπλήρωση εκατό ακριβώς χρόνων, από τότε, που η Κρητική Χωροφυλακή, με εντολή του Εθνάρχη Ελευθέριου Βενιζέλου, πήγε στη Θεσσαλονίκη και συνέβαλε αποφασιστικά στην απελευθέρωσή της.

Εμπνευστής και οργανωτής αυτής της ξεχωριστής εκδήλωσης, ο επίτιμος Πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως, Πρόεδρος της

Πολιτιστικής Εταιρίας «Ο Μύλος του Πρινάρη» Μιχάλης Πριναράκης, που συγκέντρωσε αξιολογότατα στοιχεία για το θέμα αυτό και τα εξέδωσε σε ένα πόνημά του, την παρουσίαση του οποίου ανέλαβαν και πραγματοποίησαν με υποδειγματικό τρόπο, δυο εκλεκτοί συμπατριώτες, Στρατηγοί της ΕΛ.ΑΣ. ε.α, ο Βασίλης Αποστολάκης από την Αρχαία Ελεύθερνα (Πρινές) Μυλοποτάμου και ο Σταύρος Φωτάκης από τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, η διαδρομή των οποίων ελάμπρυνε το Αστυνομικό Σώμα στο οποίο υπηρέτησαν.

Όμοια εκδήλωση δεν είχε ξαναγίνει και εκτιμούμε πως, αξίζει να επαναληφθεί στο ευρύτερο κοινό των Κρητών και όχι μόνο του λεκανοπεδίου Αττικής, μα και σε αυτό της συμπρωτεύουσας Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν τα όσα ελέχθησαν εκείνο το βράδυ στην Κρητική Εστία :

Χαιρετισμός και Εισήγηση του Πρόεδρου της Πολιτικής Εταιρίας
Χρωμοναστηρίου ‘’Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΝΑΡΗ’’ Μιχ. Πριναράκη
στην Εκδήλωση που έγινε στην ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ στις 24/10/2012 ώρα 19:30

Κυρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι

Το διαδικαστικό της αποψινής εκδήλωσης τροποποιείται ελαφρώς, γιατί ο Αντιπρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρίας Χρωμοναστηρίου ‘’Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΝΑΡΗ’’ γιατρός Κος Νίκος Παπαδάκης, που υπογράφει την πρόσκληση και επρόκειτο να σας υποδεχθεί απόψε, υποχρεώθηκε δυστυχώς, για τις ανάγκες περιθάλψεως κάποιων ασθενών του να παραμείνει στην Κρήτη.

Επιτρέψτε μου λοιπόν, ως πρόεδρος της Εταιρίας, να σας καλωσορίσω εγώ εκ μέρους του Δ.Σ στην αποψινή μας εκδήλωση, που αναφέρεται στη σύσταση και στη δράση της Χωροφυλακής της Κρητικής Πολιτείας, ενός βραχύβιου, του βραχυβιώτερου ίσως Σώματος Ασφαλείας του Ευρωπαϊκού χώρου και ενός εκ των καλυτέρων και αξιολογοτέρων που ενεφανίσθηκαν και ελειτούργησαν ποτέ στην Ευρώπη. Η αποψινή βραδιά είναι αφιέρωμα στα 100 χρόνια, από τότε που της ανετέθη η σημαντικότερη της αποστολή, της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης.

Και για να λύσω τις πιθανές απορίες κάποιων, από πού και ως που εγώ, οικονομολόγος-ασφαλιστικός επιστήμονας απ΄ τη μια και ερασιτέχνης λαογράφος από την άλλη, βρέθηκα να ασχολούμαι με την Κρητική Χωροφυλακή, σας πληροφορώ πως κατάγομαι από μια κατεξοχήν χωροφυλακίστικη οικογένεια, όπως θα ακούσετε παρακάτω.

Ο καπετάν Μανώλης Πρινάρης, παππούς μου, μετά «τα ησυχάσματα» όπως χαρακτήρισαν την περίοδο, ας πούμε ηρεμίας, που επακολούθησε ύστερα από τον ξεσηκωμό του 1866 και το ολοκαύτωμα της Ι.Μ Αρκαδίου, ήταν από τους πρώτους χριστιανούς που κατετάγησαν στην Χωροφυλακή της Τουρκοκρατούμενης ακόμα Κρήτης, με τα προνόμια που έδινε στον Χριστιανικό πληθυσμό του Νησιού, το άρθρο 12 της σύμβασης της Χαλέπας, 15/10/1878.

Ο πατέρας μου εξάλλου, ένα από τα 20 παιδιά του καπετάν Πρινάρη, κατετάγη στην Χωροφυλακή της Κρητικής Πολιτείας το 1905 και ύστερα από μια λαμπρή 30ετή διαδρομή εθνικής δράσης στα ηρωικά σώματα της Κρητικής αρχικά και της Ελληνικής Χωρ/κής αργότερα, εκδιώχθηκε, από την δικτατορία του Μεταξά για τα φιλελεύθερα φρονήματά του, με το βαθμό του Μοιράρχου. Αποκαταστάθηκε μετά τον θάνατο του το 1945, στο βαθμό του Αντισυνταγματάρχου, με Βασιλικό Διάταγμα, που αφορά μόνον την περίπτωσή του και υπογράφει ως Αντιβασιλεύς : + Ο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ.

Κι ακόμα, γιατί ο πρωτότοκος γιός της οικογένειάς μας, ο αδελφός μου Μανώλης, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση, κατετάγη εις την ελληνική Χωρ/κή, από την οποία πάλι ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση, εξεδιώχθη κι αυτός, για τα φιλελεύθερά του φρονήματα, με το βαθμό του Υποστρατήγου.

Και το λέω, γιατί και ο παππούς μας είχε εκδιωχθεί, από τους Τούρκους όμως αυτός, ως αντιπειθαρχικός και ατίθασος, ως σκαντρής άντρας δηλαδή, γιατί ξυλοφόρτωσε, έναν Υπαξιωματικό ζαφτιγιέ, Τουρκαλβανό που τον εξύβρισε.

Έχω επομένως και λόγο και δικαίωμα, ν’ ασχολούμαι με τα δύο ηρωικά σώματα της Κρητικής και της Ελληνικής Χωροφυλακής.

Συμπληρώνονται τούτες τις ίδιες ώρες, που εμείς βρισκόμαστε στο αμφιθέατρο τούτης της φιλόξενης πνευματικής γωνιάς, της ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, εκατό ολόκληρα χρόνια από τότε, που ο Μέγας οραματιστής των εθνικοπατριωτικών ιδανικών και ιδεωδών Ελευθέριος Βενιζέλος, έστειλε το απόβραδο της 24ης Οκτωβρίου του 1912, τους πρώτους 150 επίλεκτους άνδρες της χωροφυλακής της Κρητικής Πολιτείας, για να εκδιώξουν την ισχυρή Βουλγαρική Στρατιωτική δύναμη, που με διάφορες προφάσεις είχε καταλάβει την πόλη της Θεσσαλονίκης και την πέριξ αυτής περιοχή.

Και όλα τούτα σε μια εποχή που η Κρήτη δεν ήταν ακόμα Ελλάδα. Στους δικούς του όμως μόνον ανθρώπους θα εμπιστευόταν, μία από τις δυσκολότερες αποστολές της ιστορικά πολυτάραχης εκείνης εποχής, που παιζόταν κορώνα γράμματα, τόσα και τόσα εθνικά μας θέματα.

Ο Μακεδονικός Αγώνας που είχε στοιχίσει τόσες και τόσες θυσίες ζωής και αίματος κινδύνευε να αποβεί μάταιος.

Κυρίες και Κύριοι φίλες και φίλοι,

Η αποψινή βραδιά δεν είναι μια συνηθισμένη επετειακή γιορτή. Είναι η συμπλήρωση μιας ολόκληρης εκατονταετηρίδος από τότε, που ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος πήρε μια από τις σημαντικότερες ιστορικές αποφάσεις του, που μεγάλωσαν την Ελλάδα.

Η εκδήλωση αυτή , δεν είναι απλά μια παρουσίαση ενός δοκιμίου, που γράφτηκε για την Χωροφυλακή της Κρητικής Πολιτείας. Είναι μια αναφορά, για τη σύσταση, την οργάνωση, την εκπαίδευση, και προπαντός τη δράση ενός ηρωικού Σώματος Δημόσιας Τάξεως και Ασφάλειας, που επέλεξα να μας δώσουν δυο εκλεκτοί συμπατριώτες μας ε.α Στρατηγοί της Ελληνικής Αστυνομίας, οι κ.κ. Αποστολάκης Βασίλειος και Φωτάκης Σταύρος, τους οποίους εκ των προτέρων θερμώς ευχαριστώ.

Για όλα τούτα π’ αναφέραμε παρά πάνω, ας θεωρήσουμε την αποψινή εκδήλωση μια επιμνημόσυνη δέηση, για τις ψυχές όλων των ανδρών της Κρητικής Χωροφυλακής μια και κανείς εξ αυτών δεν βρίσκεται πλέον στην ζωή, είτε αυτοί εγένοντο θύματα του καθήκοντος, όπως οι δαφνοστεφανωμένες στήλες των πεσόντων του βιβλίου Ηρώων Χωροφυλακής αναφέρουν, είτε ακόμα αξιώθησαν να δικαιωθούν από φυσιολογικό θάνατο, αφού με τις συμπεριφορές και τη στάση τους, συνέβαλαν και αυτοί να γραφούν οι λαμπρές σελίδες του Ηρωϊκού αυτού Σώματος.

Είναι μια ιστορική Μυσταγωγία, είναι ένας ιστορικός εσπερινός, γι’ αυτό και παρακαλούμε όχι απλά την προσοχή, αλλά την αφοσίωσή σας, σ’ όσα θα ακουστούν απόψε, και παρακαλούμε να κλείσετε τα κινητά σας.

«Η Σύσταση της Κρητικής Χωροφυλακής και η δράση της»
Συγγραφέας: Μιχάλης Πριναράκης.

Παρουσίαση : Βασίλης Αποστολάκης

Ο Μιχάλης Πριναράκης κατάγεται από την ιστορική Οικογένεια των Πρινάρηδων του Δαμαβόλου – Μυλοποτάμου Ρεθύμνου. Γεννήθηκε στην Ιεράπετρα Λασιθίου όπου υπηρετούσε ο πατέρας του. Γονείς του : ο Επαμεινώνδας Πριναράκης από το χωριό Δαμαβόλου και η Μαρία Γασπαράκη από το χωριό Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου. Ανατράφηκε στο χωριό της Μάνας του, το οποίο θεωρεί και δικό του χωριό. Οικονομολόγος- Ασφαλιστικός επιστήμονας, με πλουσιότατο συγγραφικό και διδακτικό έργο. Ασχολείται πάνω από πενήντα χρόνια με το Κρητικό Πολιτιστικό Κίνημα και έχει διατελέσει Πρόεδρος πολλών μεγάλων πολιτιστικών φορέων, μεταξύ των οποίων και της Παγκρητίου Ενώσεως, της οποίας είναι επίτιμος Πρόεδρος.

Σεβαστό και εκλεκτό ακροατήριο,

Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή και ταυτόχρονα ευθύνη, που η Πολιτιστική Εταιρία Χρωμοναστηρίου «Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΙΝΑΡΗ», μου εμπιστεύθηκε να παρουσιάσω το εύληπτο και καλαίσθητο βιβλίο του Μιχάλη Πριναράκη. Η παρουσίαση θα γίνει μαζί με ένα επιστήθιο φίλο μου και εξαίρετο συνάδελφο, το γνωστό, σε όλη την Κρητική Παροικία της Αττικής, την αγάπη και το σεβασμό , της οποίας έχει, το Σταύρο Φωτάκη. Είμαστε και οι δύο Αξιωματικοί της Ελληνικής Αστυνομίας εν αποστρατεία.

Λέγει μία Κρητική Μαντινάδα:

«Ποτέ τις ρίζες, τα κλαδιά,

δεν πρέπει να ξεχνούνε

γιατί αυτές σαν μαραθούν

και κείνα θα χαθούνε."

Ο Μιχάλης Πριναράκης, με την περισσή ευαισθησία, που τον διακρίνει και με την αγάπη του προς τη γενέθλια γη, έχει κάνει πράξη, με θέρμη, με σύνεση, με μεθοδικότητα, με αρχοντιά, τα λόγια αυτά, όχι μόνο με το βιβλίο, που παρουσιάζεται σήμερα, αλλά σε όλη του τη διαδρομή, προσπαθώντας και εκείνος, να μη «μαραθούν» οι ρίζες μας. Συνδέει, πάντοτε, το παρελθόν με το παρόν και δε λησμονεί ποτέ, αυτό, που ο μεγάλος ιστορικός Θουκυδίδης ορίζει ηθική ενότητα.

Το βιβλίο αποτελείται από (48) σελίδες, με (12) ενότητες. Το κείμενο μεστό, περιεκτικό, το φωτογραφικό υλικό παραστατικό. Στο εξώφυλλο, μία χαρακτηριστική φωτογραφία ανδρών της Κρητικής Χωροφυλακής. Στο οπισθόφυλλο, η φωτογραφία του Συγγραφέα με το πλούσιο βιογραφικό του.

Στην πρώτη ενότητα, ο συγγραφέας, πιστός στις παραδόσεις, αναφέρεται στον παππού του Πριναρομανώλη και στον πατέρα του Επαμεινώνδα. Και οι δύο κατατάσσονται στην Κρητική Χωροφυλακή και προσφέρουν πολλά, από τα καίρια «μετερίζια» που βρίσκονται.

Στη δεύτερη ενότητα, ο Συγγραφέας, αναφέρεται με τρόπο σαφή και παραστατικό στην Κρητική Χωροφυλακή επί Τουρκοκρατίας, στην αλλαγή του συστήματος στρατολόγησης με τη σύμβαση της Χαλέπας

(15-10-1878), στις ανακολουθίες του Σουλτάνου, ως προς τα συμφωνηθέντα, στην έλευση Μαυροβουνίων Χωροφυλάκων, υπό Βρετανό Αξ- κό και στη Διοίκηση των Νομών, με την αποχώρηση των Τουρκικών δυνάμεων. Στα Χανιά, η Διοίκηση ανατέθηκε στους Ιταλούς, στο Ρέθυμνο στους Ρώσους, στο Ηράκλειο στους Άγγλους και στο Λασίθι στους Γάλλους.

Εισερχόμαστε στην τρίτη ενότητα. Εδώ περιγράφεται η οργάνωση της Χωροφυλακής στο Ρέθυμνο, από Ρώσους Αξιωματικούς με τον Αντισυνταγματάρχη Θεόδωρο Δε Χιόστακ. Στην πόλη του Ρεθύμνου, κοντά στο παλιό Γυμνάσιο Αρρένων υπάρχει οδός Ντεχιόστακ. (το Δε, στην καθομιλουμένη έγινε «Ντε».)

Προχωρούμε στη τέταρτη ενότητα. Εδώ αναλύεται η οργάνωση της Κρητικής Χωροφυλακής επί Κρητικής Πολιτείας. Ο συγγραφέας μας πληροφορεί για τη σύσταση του νέου και ενιαίου Σώματος Ασφαλείας, εγχείρημα που ανέλαβε ο Ιταλός Αρχηγός Χωροφυλακής του Νομού Χανίων. O Ιταλός Αξιωματούχος υπέβαλε την έκθεσή του στον Ύπατο αρμοστή, Πρίγκιπα Γεώργιο, ο οποίος την ενέκρινε και προχώρησε η οργάνωση της Κρητικής Χωροφυλακής. Οι Αρχηγοί Χωροφυλακής των άλλων Νομών δήλωσαν αδυναμία, ως προς την ανάληψη του έργου, για την οργάνωση του νέου αυτού Σώματος. Στο ίδιο κεφάλαιο, θα δούμε, ορισμένα άρθρα του Κανονισμού της Κρητικής Χωροφυλακής, που αφορούν στη λειτουργία της.

Τελειώνω την παρουσίαση μου, με την πέμπτη ενότητα του βιβλίου. Εδώ αναγράφονται, οι οργανωτικοί Νόμοι και τα Ηγεμονικά διατάγματα της Κρητικής Χωροφυλακής. Τα Νομοθετήματα αυτά θεσπίζονται κατά την έναρξη του 20ου αιώνα, από την Κρητική Πολιτεία. Βούληση του Νομοθέτη είναι, η καλή οργάνωση, η εμφάνιση, η παρουσία, αλλά και η καλύτερη εκπαίδευση και συμπεριφορά των ανδρών του Σώματος. Το Σώμα των Βασιλικών Καραμπινιέρων της Ιταλίας εθεωρείτο εκείνη την εποχή το καλύτερο Σώμα Δημοσίας Ασφαλείας της Ευρώπης και οργάνωσε άρτια τη χωροφυλακή της Κρητικής Πολιτείας. Εδώ αναφέρονται οι (17)αξιωματικοί της Ιταλικής Οργανωτικής αποστολής. Η Ιταλική αποστολή αποχωρεί την 30 Νοεμβρίου 1906 και μετακαλούνται Αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού, τα ονόματα των οποίων αναγράφονται, ως και η δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής. Αρχηγός, ο Ταγματάρχης, Ανδρέας Μομφεράτος.

Αναφέραμε, μέσα σε γενικές γραμμές, τη σύσταση της Κρητικής Χωροφυλακής. Ως προς τη δράση αυτής, θα ομιλήσει ο εκλεκτός συνάδελφος Σταύρος Φωτάκης. Πιστεύουμε πως το βιβλίο αυτό, του επιφανούς Κρητός, Μιχάλη Πριναράκη θα κοσμήσει τη βιβλιοθήκη μας.

Σας ευχαριστώ που με τιμήσατε με την προσοχή σας.

Η σύσταση της Κρητικής Χωροφυλακής και η δράση της,
του συγγραφέα Μιχάλη Πριναράκη.

Παρουσίαση : Σταύρος Φωτάκης

Ο αγαπητός συνάδελφος και φίλος Βασίλης Αποστολάκης, επικέντρωσε την ομιλία του, στην σύσταση και οργάνωση της Κρητικής Χωροφυλακής, επί Κρητικής Πολιτείας, καθώς και στους οργανικούς νόμους και στα Προεδρικά Διατάγματα που εκδόθηκαν, κατά το χρονικό διάστημα της λειτουργίας της, τα οποία λεπτομερώς καταγράφονται, στο θαυμάσιο πόνημα του συγγραφέα Μιχάλη Πριναράκη. Παίρνοντας τη σκυτάλη και μαγιά, από τις σελίδες του προαναφερόμενου βιβλίου, θα συνεχίσω και θα αναφερθώ στο έργο που πρόσφερε η Κρητική Χωροφυλακή, τόσο στην Κρήτη, όσο και εκτός Κρήτης και ιδιαίτερα στη μεγάλη συμβολή της στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, πριν από 100 χρόνια, από τους Βουλγάρους.

Όπως προκύπτει από πολλές γραπτές πηγές, η Κρητική Χωροφυλακή, από της συστάσεως και αναλήψεως των καθηκόντων της μέχρι τέλους, τα εκτέλεσε όλα ευσυνειδήτως, γι αυτό απέσπασε ευμενή σχόλια, τόσο από τις δικαστικές και άλλες διοικητικές αρχές, όσο και από τον Πρίγκιπα Γεώργιο και τις Προστάτιδες Δυνάμεις. Όλοι εξήραν τον πατριωτισμό και την προθυμία της, για την εύορκο εκτέλεση των καθηκόντων της, καθώς και για την τήρηση της τάξεως, της ασφαλείας και της ησυχίας των πολιτών. Η δράση της Κρητικής Χωροφυλακής πέτυχε, χάρη στην σωστή εκπαίδευση, το ήθος και την γενναιότητα των στελεχών της, να κερδίσει σε πολύ μικρό διάστημα την εμπιστοσύνη, τόσο των Κρητών όσο και των ξένων.

Στα γεγονότα του Θέρισου, η Κρητική Χωροφυλακή παρέμεινε πιστή στον Πρίγκιπα Γεώργιο. Βέβαια, υπήρξε και ένας μικρός αριθμός ανδρών της Κρητικής Χωροφυλακής, προσηλωμένοι στον επαναστάτη Ελευθέριο Βενιζέλο, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από το Σώμα, αλλά αργότερα αποκαταστάθηκαν από τον ίδιο. Χαρακτηριστικό είναι το Ταχυδρομικό δελτάριο της επανάστασης του Θερίσου του 1905, φτιαγμένο με τις καλλιτεχνικές και πατριωτικές αντιλήψεις εκείνης της εποχής και διακηρύσσει εντός και εκτός Κρήτης :

Ο ΛΑΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Συνελθών εις πάνδημα Συλλαλητήρια κηρύττει ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν αυτού ένωσιν μετά του Βασιλείου της Ελλάδος, εις μίαν αδιαίρετον, ελευθέραν και συνταγματικήν πολιτείαν.

Το κίνημα του Θερίσου, μπορεί να μην πέτυχε άμεσα την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, πέτυχε όμως, μια καλύτερη διακυβέρνηση του νησιού, με την αντικατάσταση του Πρίγκιπα Γεωργίου από τον Αλέξανδρο Ζαϊμη, κατά τη διάρκεια της οποίας μπήκαν γερά θεμέλια, για την πολυπόθητη ένωση με την Ελλάδα, όπως σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας.

Στις 4 Οκτωβρίου του 1912, τα χριστιανικά κράτη των Βαλκανίων κήρυξαν τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η προέλαση του ελληνικού στρατού υπήρξε ραγδαία και στις 26 Οκτωβρίου ο Ταξίν Πασάς παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, προβλέποντας τα προβλήματα που θα εμφανιζόταν μετά την απελευθέρωση της πόλης στον τομέα της αστυνόμευσής της και γνωρίζοντας ότι, οι Βούλγαροι σύμμαχοι, αλλά και οι μεγάλες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, θα προωθούσαν μια εικόνα άναρχης πόλης και μιας ελληνικής πολιτείας ανίκανης να επιβάλλει την τάξη, για ίδιον όφελος, φρόντισε, από τις 24 Οκτωβρίου, πριν ακόμη απελευθερωθεί η πόλη, να διατάξει την μεταφορά δυνάμεως της Κρητικής Χωροφυλακής στη Θεσσαλονίκη. Έτσι, στις 24 Οκτωβρίου 1912, εκατό ακριβώς χρόνια από τούτη την ώρα, αναχώρησε από τα Χανιά για την Αθήνα και ακολούθως για τη Θεσσαλονίκη ο Ταγματάρχης Ανδρέας Μομφεράτος, ο οποίος προήχθη σε Αντισυνταγματάρχη και ανέλαβε αρχηγός της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης, μαζί με 4 αξιωματικούς, 2 ανθυπασπιστές και 150 οπλίτες, όλοι προερχόμενοι από την Κρητική Χωροφυλακή κι ανάμεσα σ’ αυτούς, ο Επαμεινώνδας Πριναράκης, πατέρας του συγγραφέα. Η ανακοίνωση-έγκριση βέβαια, ζητήθηκε από τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, εκ των υστέρων, την οποία υπέβαλε προς τον Βασιλιά Γεώργιο, στις 27 Οκτωβρίου 1912. Η δύναμη αυτή, ενισχύθηκε τις επόμενες ημέρες έτσι ώστε, τελικά μεταφέρθηκε τμηματικά στη Θεσσαλονίκη το σύνολο σχεδόν της Κρητικής Χωροφυλακής, παρά τις αντιρρήσεις του Γενικού Διοικητή Κρήτης Στέφανου Δραγούμη. Για να αναπληρωθεί η δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής στην Κρήτη ο Στέφανος Δραγούμης, με υπόδειξη του Βενιζέλου, ανακάλεσε στα όπλα, τους έφεδρους Υπαξιωματικούς και Χωροφύλακες των κλάσεων 1903-1911. Η Θεσσαλονίκη τότε, ήταν μία διεθνής πόλη. Εκτός από τους Έλληνες, υπήρχαν πολυάριθμες ευρωπαϊκές παροικίες. Οι περισσότεροι από αυτούς, δεν είδαν ευχάριστα την έλευση των Ελλήνων στην πόλη. Οι Ευρωπαίοι, επειδή θεωρούσαν πως θα έχαναν εμπορικά προνόμια που είχαν, οι Ισραηλίτες, επειδή για εμπορικούς λόγους προτιμούσαν Αυστριακή διοίκηση ή διεθνοποίηση της Θεσσαλονίκης, ενώ οι Βούλγαροι, οι Τούρκοι και οι Αυστριακοί επειδή θα ήθελαν την πόλη για δική τους ο καθένας. Η σύνθεση του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, λίγο πριν την απελευθέρωση της ήταν :

Ισραηλίτες: 61.000

Τούρκοι: 46.000

Έλληνες: 40.000

Διαφόρων Εθνοτήτων: 13.000

Στους αριθμούς όμως των πολιτών, πρέπει να προστεθούν και άλλοι. Λόγω του πολέμου, ο πληθυσμός της πόλης είχε σχεδόν διπλασιασθεί. Υπήρχε ο ελληνικός στρατός, ο βουλγαρικός στρατός, συμμορίες κομιτατζήδων, τα πληρώματα των αγγλικών, ρωσικών, αυστριακών και γαλλικών πολεμικών πλοίων, που είχαν έρθει στη Θεσσαλονίκη για να προστατεύσουν τους υπηκόους τους. Ήταν δύσκολη λοιπόν η Αστυνόμευση μίας πόλης, με τέτοια ανομοιογένεια πληθυσμού, με φυλετικές αντιθέσεις, με τα οικονομικά προβλήματα που δημιούργησαν οι επιπτώσεις από την αλλαγή του καθεστώτος, με νωπές τις συνέπειες από τις πρόσφατες μάχες, αλλά και με δεδομένη την έλλειψη της υποδομής, για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Παρά τις αντιξοότητες, η Κρητική Χωροφυλακή ανταποκρίθηκε στα καθήκοντα της και δικαίωσε τις προσδοκίες του Ε. Βενιζέλου. Αρχικά, η Κρητική Χωροφυλακή φρόντισε, να εγκαταστήσει τους πρόσφυγες σε προάστια της πόλης, δίνοντας τη δυνατότητα στους εργάτες του Δήμου να καθαρίσουν την πόλη. Ακολούθως δε, φρόντισε ώστε όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως εθνικότητας, να νοιώθουν ασφαλείς. Κέρδισε αμέσως την εμπιστοσύνη και τον θαυμασμό του πληθυσμού.

Ο τύπος της εποχής σχολίασε ιδιαίτερα την παρουσία της Κρητικής Χωροφυλακής :

Η Γαλλική «L' illustration», σε άρθρο του πολεμικού της ανταποκριτού Ζαν Λεν, αναφέρει : Κάτι άλλο προσελκύει κατά διαστήματα την προσοχή του πλήθους. Η διεύλευσις μιας περιπόλου Κρητών χωροφυλάκων, με την εθνικήν των στολήν… Είναι ωραίοι άνδρες, μελαχρινοί, υψηλοί με βάδισμα σταθερόν… Η υπερηφάνεια φωτίζει τα μέτωπα των. … Η παρουσία αυτής της χωροφυλακής, η οποία δεν αστειεύεται, θα ησυχάση ίσως ολίγον τους βουλγάρους στρατιώτας.

«ΠΡΩΙΝΗ» Θεσσαλονίκης γράφει : Οι Κρήτες Χωροφύλακες επιβάλλουσιν εξ ίσου το κράτος του Νόμου και εις τους πολίτας και εις τους αντάρτας και εις τους στρατιώτας, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος, όλοι τους υπακούουν, εις όλους επιβάλλονται, διότι όλοι τους σέβονται και τους φοβούνται.

Ο «ΧΡΟΝΟΣ» της Μόσχας γράφει : Δυστυχώς δεν έχουσιν όλα τα Κράτη, τους γενναίους και πειθαρχικούς άνδρας της Κρήτης δια να καταρτίσωσι Χωροφυλακήν.

Η «ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ» Θεσσαλονίκης αναφέρει : Η Κρητική Χωροφυλακή με τον επιβλητικό χαρακτήρα της και την αυστηρή εκτέλεση του καθήκοντος, εμπνέει εμπιστοσύνη στους πολίτες.

Στο «ΧΡΟΝΟ» της Αθήνας του Κων. Χαιρόπουλου, ο ανταποκριτής Θεσσαλονίκης Δημ. Γατόπουλος, γράφει σε ανταπόκρισή του για τους Κρήτες Χωροφύλακες : Θαυμάσιοι στο παράστημα, στην πειθαρχία και στην οργάνωση, όλοι διαλεχτοί με σοβαρό ύφος Αμερικανών και Άγγλων Αστυνομικών, περιέρχονται κατά περιπολίες την πόλη και εμπνέουν τον σεβασμό στους πολίτες κάθε εθνικότητας. Γυμνασμένοι στρατιωτικά, ρωμαλέοι από τη φύση τους, γενναίοι στο χαρακτήρα, ισχυροί από την άσκηση, αποτελούν μια δύναμη που δεν υποχωρεί μπροστά σε κανένα εμπόδιο.

Η «ΠΑΤΡΙΣ», σε άρθρο του απεσταλμένου της στη Θεσσαλονίκη, διακεκριμένου δημοσιογράφου και λογοτέχνη Ηλία Βουτιερίδη, γράφει : Η θέα των Κρητών Χωροφυλάκων, που περί τους 150 με τον αρχηγό τους Μομφεράτο επικεφαλής και επτά αξιωματικούς έφτασαν εις την Θεσσαλονίκη με το «ΑΡΚΑΔΙΑ», για την αστυνόμευση της πόλης, προκαλεί το μεγαλύτερο θαυμασμό.

Αξίζει να αναφέρομε και το σχόλιο που καταγράφεται στο βιβλίο «Ηρώον Χωροφυλακής» και εκφράζει την ευαρέσκεια και το θαυμασμό προς τους Κρήτες Χωροφύλακες : Το σατανικόν τούτο πραξικόπημα των Βουλγάρων, εάν επετύγχανε πλήρως, θα παρείχε εις αυτούς το δικαίωμα ν’ αναλάβωσιν αυτοί, την τήρησιν της τάξεως και ασφαλείας εν τη Θεσσαλονίκη και συνεπώς την πολιτικήν και στρατιωτικήν διοίκησιν της πόλεως. Τα σατανικά όμως αυτά σχέδιά των, εματαίωσεν η Κρητική βράκα, ήτις έκτοτε κατέστη το φόβητρον και ο μπαμπούλας των Κομιτατζήδων, οι οποίοι αφοπλισθέντες, δαρέντες και εξευτελισθέντες και δευτέραν και τρίτην φοράν υπό της Χωροφυλακής, ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψωσιν μετά του αρχηγού των Σαράτσωφ την πόλιν, περί τα τέλη Δεκεμβρίου 1912.

Πολλά άλλα σχόλια έχουν καταγραφεί την εποχή εκείνη, για τη δράση της Κρητικής Χωροφυλακής μεταξύ των οποίων, του πρώτου Νομάρχη Θεσσαλονίκης Περικλή Αργυρόπουλου ο οποίος αναφέρει : Την 26ην Οκτωβρίου 1912, παρεδίδετο η Θεσσαλονίκη εις τας ελληνικάς δυνάμεις…Η αταξία, η σύγχυσις ήσαν πλήρης….οι ξένοι και όσοι εποφθαλμιούσαν…..διέδιδον ότι οι Έλληνες είναι ανίκανοι να διοικήσουν την Θεσσαλονίκην, ελλείψει μέσων και οργάνων της τάξεως. Οπότε μετά σαράντα οκτώ ώρας απεβιβάζετο η Κρητική Χωροφυλακή και παρήλαυνεν ανά την πόλιν. Η έφιππος προ πάντων έκαμεν εντύπωσιν….Γάλλος συνταγματάρχης ευρισκόμενος εις την Οθωμανικήν υπηρεσίαν, δεν μου απέκρυψε τον θαυμασμόν του.

Ο Εβραίος δημοσιογράφος και συγγραφέας Νεχαμά με το ψευδώνυμο P. Risal έγραψε τα εξής : Τα μάτια των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, συνηθίζουν εις την γραφικήν στολήν των Κρητών Χωροφυλάκων, με τους οποίους αναπτύσουν εγκάρδιες σχέσεις….

Η παρουσία της Κρητικής Χωροφυλακής κυριολεκτικά έσωσε τη Θεσσαλονίκη, επισημαίνει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας Μιχάλης Πριναράκης. Εκτός του ότι εξαφανίσθηκαν οι Κομιτατζήδες, μέσα σε δύο μήνες, από την άφιξή της, κέρδισε με την κοινωνική συμπεριφορά και την παρουσία της, την εμπιστοσύνη και τη συμπάθεια του πληθυσμού της κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης εκείνης της εποχής, δημιουργώντας μια σχέση υγιούς κοινωνικής ψυχολογίας μεταξύ του πολυσυλλεκτικού κοινωνικού συνόλου της πόλης και του Σώματος Δημοσίας Τάξεως και Ασφαλείας. Ένα στοιχείο πολύ σημαντικό για τη δημόσια τάξη και την κοινωνική γαλήνη, που λείπει τόσο πολύ από την εποχή μας.

Ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, διαβλέποντας τις διαθέσεις των συμμάχων Βουλγάρων να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, επέμεινε στο Βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄, να στείλει παράλληλα και Ελληνικές Στρατιωτικές Δυνάμεις να αποτρέψουν τα σχέδια των Βουλγάρων.

Στις 27/10/1912, ο Ελληνικός Στρατός εισέρχεται νικηφόρος στη Θεσσαλονίκη. Την ίδια ώρα η Βουλγαρική Μεραρχία Τοντορώφ, κατηφόριζε από την κοιλάδα του Στρυμώνα τραγουδώντας το σύνθημα : Άρς Μάρς Σόλουν νας, που σημαίνει : Εμπρός μαρς. Η Θεσσαλονίκη είναι δική μας.

Οι Βούλγαροι, δεν σταμάτησαν τις προσπάθειες να εμφανίσουν την Θεσσαλονίκη σαν αναρχούμενη ή και συγκατεχόμενη πόλη. Το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου, πέντε μόλις ημέρες από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ομάδα κομιτατζήδων ανατίναξε μια μεγάλη τουρκική αποθήκη πυρομαχικών, με συνέπεια να προκληθεί αναστάτωση και να βγουν οι Κομιτατζήδες να σφάζουν και να ληστεύουν τον τουρκικό πληθυσμό. Η Κρητική Χωροφυλακή, επιτέθηκε χωρίς καθυστέρηση εναντίον τους και τους ανάγκασε, να διαλυθούν και να καταφύγουν στους Στρατώνες του Βουλγαρικού Στρατού.

Στις 7 Ιουνίου του 1913, οι Βούλγαροι, χωρίς να κηρύξουν πόλεμο, επιτέθηκαν εναντίον του Ελληνικού Στρατού. Η Δευτέρα Μεραρχία και η Κρητική Χωροφυλακή, επιφορτίστηκαν με το έργο της εξουδετερώσεως της Βουλγαρικής φρουράς Θεσσαλονίκης. Η Κρητική Χωροφυλακή, ανέλαβε να εξουδετερώσει τις διάσπαρτες μέσα στην πόλη εστίες αντιστάσεως των Βουλγάρων, η δε Δευτέρα Μεραρχία την εξουδετέρωση των εκτός της πόλεως Θεσσαλονίκης Βουλγαρικών Δυνάμεων.

Έτσι, κερδήθηκε η Θεσσαλονίκη και όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας Μιχάλης Πριναράκης, αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν έκανε τότε αυτόν τον πανέξυπνο χειρισμό, να στείλει ολόκληρη τη δύναμη της Κρητικής Χωροφυλακής στη Θεσσαλονίκη, ο Μακεδονικός Αγώνας, που είχε στοιχίσει τόσες ανθρώπινες θυσίες ζωής και αίματος, θα είχε αποβεί μάταιος.

Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ
ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΝΥΧΤΑΣ 7-8 ΙΟΥΝΙΟΥ 1913

Οι συμπλοκές των εντός και εκτός Θεσσαλονίκης Βουλγαρικών Στρατιωτικών Δυνάμεων και των Βουλγάρων ανταρτών-κομιτατζήδων, με την ΙΙ Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού και την Κρητική Χωροφυλακή, υπήρξαν αιματηρότατες. Ο Διοικητής της Δημόσιας Ασφάλειας Θεσσαλονίκης εις την έκθεσή του με αρ. πρωτ. 12140/18-6-1913, που υπέβαλε στη Στρατιωτική Διοίκηση της πόλεως αναφέρει : …….κατά τας συγκεντρωθείσας πληροφορίας, εφονεύθησαν μεν 4 Κρήτες Χωροφύλακες, οι : Κοκκινάκης Γεώργιος, Κλειδής Ιωσήφ, Δρακογιαννάκης Κων/νος και Μπαφάκης Εμμανουήλ, ετραυματίσθησαν δε οι : Πριναράκης Επαμ., Τσιμιτάκης Γεώργιος, Στράτος Εμμαν., Κυριακάκης Π., Καλαμιτζάκης Χαρ., Καστρινάκης Βαρ. και Βουρεξάκης Κων., Κρήτες Χωροφύλακες. Ετραυματίσθησαν 42 οπλίτες του Στρατεύματος και 2 Χωροφύλακες της υπαίθρου χώρας. Τα ονόματα πάντων τούτων, επιφυλάσσομαι να εξακριβώσω και αναφέρω. Εκ των εχθρικών στρατευμάτων, εφονεύθησαν μεν 54 Βούλγαροι στρατιώτες, ετραυματίσθησαν 17 και συνελήφθησαν αιχμάλωτοι 17 αξιωματικοί και 1260 στρατιώτες. Πλην δε τούτων εφονεύθησαν Βούλγαροι αντάρται και συνελήφθησαν 80 αντάρται, λαβόντες μέρος εις την άμυναν των εχθρικών στρατευμάτων….

Ο Αρχηγός της Δημόσιας Ασφάλειας Θεσσαλονίκης

Α. ΜΠΑΪΡΑΣ

Από Ελληνικής πλευράς, οι απώλειες της Κρητικής Χωροφυλακής υπήρξαν σημαντικότερες.

Σχετικό είναι το παρακάτω μήνυμα που ο Βασιλιάς ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ έστειλε στη Θεσσαλονίκη :

Εκφράσατε την ζωηράν ευαρέσκειαν και τα θερμότατα συγχαρητήριά Μου, εις την Κρητικήν Χωροφυλακήν και εις τους Διοικούντας αυτήν Αξιωματικούς, δια την θαυμασίαν και επιτυχή δράσιν αυτής, εν τω κατά των Βουλγάρων αγώνι της παρελθούσης νυκτός.

Θεσσαλονίκη 8 Ιουνίου 1913 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Τον Ιούλιο του 1913, η Κρητική Χωροφυλακή, συγχωνεύθηκε με την ελληνική. Παρά την συγχώνευση όμως, το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού της παρέμεινε στη Μακεδονία, ενώ η στολή της δεν άλλαξε. Και μετά την συγχώνευση, οι προερχόμενοι από την Κρητική Χωροφυλακή άνδρες, συνέχισαν για αρκετά χρόνια και προσέφεραν πολλά, στο νέο σώμα και την πατρίδα γενικότερα, διακριθέντες για τις εμπειρίες και το υψηλό φρόνημά τους. Η Κρητική Χωροφυλακή, έδωσε την δυνατότητα στον Ε. Βενιζέλο να βγει στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλογάλλων και δεν επέτρεψε να γίνει η Θεσσαλονίκη πρωτεύουσα Σλαβικού Βασιλείου.

Η δράση των προερχομένων από την Κρητική Χωροφυλακή ανδρών ήταν σημαντική, με την συμμετοχή τους και στην Μικρασιατική Εκστρατεία. Επικεφαλής αποσπασμάτων τέθηκαν άνδρες, προερχόμενοι κυρίως από την Κρητική Χωροφυλακή, για να προστατέψουν τον ελληνικό πληθυσμό της Μικρασίας, από τους ληστοσυμμορίτες τσέτες, που καταλήστευαν και κατέσφαζαν τον ελληνικό πληθυσμό. Η ιδιαίτερη ικανότητα των προερχομένων από την Κρητική Χωροφυλακή Αξιωματικών, συνετέλεσε ώστε, να ανατεθεί η διοίκηση μεταβατικών αποσπασμάτων στους Αξιωματικούς : Κατσιπουλάκη Γεώργιο, Μπριλλάκη Στυλιανό (θείος του ομιλούντα-διετέλεσε και Αρχηγός της Ελληνικής Χωροφυλακής), Επιτροπάκη Εμμανουήλ, Καφάση Γεώργιο, Λαμπαθάκη Δημήτριο, Θεοδωράτο Ευάγγελο, Πριναράκη Επαμεινώνδα(πατέρας συγγραφέα), Χομπίτη Αναστάσιο, Κοκινάκη Μιχαήλ, Κοτυλαίο Πέτρο, Παπανικολάου Γρηγόριο, Κατσώνη Βασίλειο, Παπουτσάκη Ιωάννη και Σταγάκη Εμμανουήλ, ορισμένοι από τους οποίους βρήκαν ηρωϊκό και ένδοξο θάνατο. Για τον καθένα βέβαια, θα μπορούσαν να ειπωθούν πολλά, αλλά αυτό είναι αδύνατο στη σημερινή παρουσία. Εκτιμώ ότι, με όσα ειπώθηκαν και κυρίως με εκείνα που καταγράφει ο συγγραφέας, διαφαίνεται η μεγάλη αξία και συμβολή της Κρητικής Χωροφυλακής, στην εδραίωση της τάξεως και ασφαλείας και η συμμετοχή της, στους κατά καιρούς αγώνες του έθνους μας. Χαρακτηριστικό είναι ότι, στις δαφνοστεφανωμένες αναφορές των πεσόντων ανδρών της Ελληνικής Χωροφυλακής, που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο-Ηρώον του Σώματος και επιλέγησαν από τον συγγραφέα στην τύχη τέσσερις, το 90% σχεδόν εξ αυτών είναι Κρήτες.

Μιχάλη Πριναράκη, εκτιμώ πως τούτο το πόνημά σου-αφιέρωμα στην Κρητική Χωροφυλακή, της Κρητική Πολιτείας, θά ’ναι το άσβυστο κερί που θα φωτίζει και θα καταυγάζει, το σύντομο αλλά ένδοξο πέρασμά της από την πρόσφατη Ελληνική ιστορία κι η αποψινή εκδήλωση, ευλαβικό μνημόσυνο, στη μνήμη όλων των ανδρών της Κρητικής Χωροφυλακής, που τώρα και χρόνια δεν υπάρχουν στη ζωή, είτε έπεσαν ενδόξως στα πεδία των μαχών, είτε αξιώθηκαν να δικαιωθούν με φυσιολογικό θάνατο, για την προσφορά τους, κατά τη θητεία τους, σε τούτο το ένδοξο Σώμα.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Σας παρακαλώ θερμά να με ανεχθείτε λίγα λεπτά ακόμη για να ακούσετε ένα ριζίτικο, με τη συνοδεία της Αμαριώτικης παρέας, που κατά γενική ομολογία αντιπροσωπεύει τον Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο :