του Θεόδ. Ι. Ρηγινιώτη
Μια ευχάριστη έκπληξη αποτελεί το πρόσφατο βιβλίο του ακούραστου συγγραφέα και ερευνητή Σταύρου Φωτάκη «Μεταγραφή Ριζίτικων Τραγουδιών της συλλογής Παύλου Βλαστού, καταγεγραμμένων στα Αμαριώτικα χωριά».
Πρόκειται για μια πολύτιμη συμβολή στη μελέτη της ιστορίας του ριζίτικου τραγουδιού και του ρόλου που έπαιξε στην περιοχή του νομού Ρεθύμνης και συγκεκριμένα στην επαρχία Αμαρίου. Ο συγγραφέας επισημαίνει και παραθέτει 72 τραγούδια από το χειρόγραφο αρχείο του πατέρα της κρητικής λαογραφίας Παύλου Γ. Βλαστού (1836-1926), τα οποία ο μεγάλος λαογράφος κατέγραψε σε διάφορα χωριά της επαρχίας Αμαρίου, από την οποία και ο ίδιος καταγόταν (από το Βιζάρι). Σε κάθε τραγούδι αναφέρει το ονοματεπώνυμο του αφηγητή και το χωριό καταγωγής του.
Η καταγραφή αυτή φανερώνει πόσο έντονη παρουσία είχε το ριζίτικο στην περιοχή του Αμαρίου κατά το 19ο αιώνα και συνιστά μια απάντηση στην τοπικιστική απαίτηση ορισμένων κύκλων στη δυτική Κρήτη, που διεκδικούν την αποκλειστικότητα του ριζίτικου τραγουδιού ως πνευματικού αγαθού μόνο της δικής τους ιδιαίτερης πατρίδας. Φανερώνει επίσης ότι το ριζίτικο δεν εισήλθε στην περιοχή του Ρεθύμνου εξαιτίας των λυράρηδων, όπως ο Κώστας Μουντάκης και ο Νίκος Ξυλούρης, αλλά εκείνοι το βρήκαν ήδη εδώ και το αξιοποίησαν όπως θεώρησαν καλύτερο.
Ασφαλώς ο μουσικός πολιτισμός του ριζίτικου τραγουδιού στο δυτικό Ρέθυμνο και στα ορεινά του νομού Χανίων έλαβε ιδιαίτερες διαστάσεις, μοναδικές στην Κρήτη, και συνιστά ένα από τα ξεχωριστά είδη ελληνικού παραδοσιακού τραγουδιού. Όμως το ριζίτικο (η ονομασία, ως γνωστόν, είναι νεώτερη, αρχικά τα ριζίτικα ονομάζονταν απλώς «τραγούδια») δεν περιορίστηκε στο νομό Χανίων, όπως νομίζουν πολλοί. Κατ’ αρχάς, περιλαμβάνει όχι μόνο ποιήματα δημιουργημένα στην Κρήτη, αλλά και ποιήματα ή ποιητικά μοτίβα βυζαντινής προέλευσης, που τα συναντούμε και εκτός Κρήτης. Τα δημιουργήματα αυτά, ερχόμενα στο νησί μας, δεν κάθισαν σε ένα σημείο μόνο, σαν τα αποδημητικά πουλιά, αλλά εξαπλώθηκαν σε όλο το νησί. Κάποια από αυτά τα συναντούμε και στο Λασίθι.
Για να κλείσουμε την αναφορά μας στο βιβλίο που παρουσιάζουμε, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι τα τραγούδια που περιέχουν και αμαριώτικα τοπωνύμια, πράγμα που φανερώνει πέρα από κάθε αμφιβολία τον τόπο προέλευσής τους.
Στο τέλος του βιβλίου ο συγγραφέας παραθέτει φωτογραφημένες τις σελίδες από το χειρόγραφο αρχείο του Παύλου Βλαστού, όπου εντόπισε τα καταγεγραμμένα άσματα.
Συγχαίρουμε το συγγραφέα και ευχόμαστε η νέα αυτή συμβολή του να ωφελήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για ενότητα της Κρήτης (και ολόκληρου του Ελληνισμού), ιδιαίτερα μάλιστα στον καιρό μας, καιρό διχασμού των λαών για τα συμφέροντα των ισχυρών.
Δημοσιεύτηκε στην ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ • Παρασκευή 23 Μαρτίου 2018 σελίς 19
