ΕΝΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1908 ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΑΝΑΚΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΜΑΡΙΟΥ

ΜΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΜΙΑΣ  ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩ ΔΙΟΓΕΝΑΙΝΑ, ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΤΗΣ ΤΟΤΕ ΕΠΟΧΗΣ.

Δείτε το αντίγραφο του συμβολαίου :

ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ ΑΓΡΩΝ ΑΡ. 4267 του 1908

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ ΑΡΙΘΜ.  4267/09-06-1908:

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΣ:  ο Σταύρος Α. Παττακός, Συμβολαιογράφος (και Υποθηκοφύλακας) της Επαρχίας Αμαρίου (Σχόλιο Ι) και κάτοικος Νευς Αμαρίου.

ΜΑΡΤΥΡΕΣ: οι Δημήτριος Π.Ε. Τουρνάκης, κάτοικος Αποσετίου και Γεώργιος Ι.Μιχιελάκης, κάτοικος Λαμπιωτών.

ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ:  η οικία του Ιωάννου Καραμπασάκη, που ευρίσκεται στην συνοικία Μεσοχώρι ή Σταυρωμένου στο χωριό Αποσέτι της Επαρχίας Αμαρίου,  την 9^η Ιουνίου 1908.

ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ: ως πωλήτρια, η Ελένη το γένος Νικολάου Σιγανού, χήρα Γεωργίου Δασκαλάκη, κάτοικος Αποσετίου και, ως αγοράστρια, η Βασιλική Σωμαροπούλα ή Νεονοπούλα (Σχόλιο VIII) , ανήλικος, που παρέστη αυτοπροσώπως αλλά και δια του πατρός της Κωνσταντίνου Εμ. Σωμαράκη ή Νεονάκη, γεωργού,κατοίκου του χωρίου Αποστόλων της Επαρχίας Αμαρίου, που ενεργούσε ως ασκών την πατρική εξουσία επί της ανωτέρω ανηλίκου θυγατέρας του.

Όλοι πολίτες Κρήτης (Σχόλιο ΙΙ).

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ «ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΑΣ»: ακίνητα της πωλητρίας που ευρίσκονται στις κτηματικές περιφέρειες των χωριών Πλατάνια και Αποσέτι της Επαρχίας Αμαρίου, δηλαδή τα ακόλουθα:

Α.   ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΛΑΤΑΝΙΑ.
1.    Αγρός στην θέση ΛΗΟΦΥΤΟ, εκτάσεως (Σχόλιο ΙΙΙ) ημίσεως κοιλού (18 ελαιόδενδρα).

2. Αγρός στην θέση ΜΟΝΟΛΕ, εκτάσεως ημίσεως κοιλού (20 ελαιόδενδρα).
3. Αγρός στην θέση ΕΠΑΝΩ ΜΟΝΟΛΕ, εκτάσεως μισού κοιλού.
4. Στην θέση ΞΥΛΟΠΟΡΤΑ, άνευ γης, τέσσερα ελαιόδενδρα κείμενα σε αγρό (Σχόλιο IV) Αργυρής Μαραγκοδοπούλας.
5. Αγρός στη θέση ΠΑΧΕΙΑ-ΛΙΓΙΑ, εκτάσεως ενός και ημίσεως κοιλού.
6. Αγρός στην θέση ΑΡΜΩ, εκτάσεως (Σχόλιο III) μίας οκάδος (δύο μουρέλα).
7. Άμπελος στην θέση ΠΑΧΕΙΑ-ΛΙΓΙΑ, εκτάσεως (Σχόλιο III) δύο εργατών.
8. Άμπελος στην θέση ΑΣΠΡΟΥΓΑ, εκτάσεως δύο εργατών.
9. Άμπελος στην θέση ΑΣΠΡΟΥΓΑ, εκτάσεως δύο εργατών.
10. Αγρός ποτιστικός στην θέση ΑΦΡΑΤΕ, εκτάσεως πεντε οκάδων.
11. Αγρός στην θέση ΛΑΓΚΑ ΚΑΛΩ, εκτάσεως ενός κοιλού, εξαιρείται ένα ελαιόδενδρο παραχωρηθέν στον ναό του Αγίου Πνεύματος Αποσετίου.
12. Το ήμισυ εξ αδιαιρέτου από δύο οικήματα στην συνοικία ΑΡΑΓΝΟΣ του χωρίου των Πλατανίων.

Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις Α1 –Α12 γίνεται εξειδίκευση των ορίων του αντίστοιχου ακινήτου με αναφορά στα ονόματα των ιδιοκτητών των γειτονικών αγρών, με εξαίρεση τα ελαιόδενδρα του ανωτέρω αριθμού Α4 που ευρίσκοντο σε αγρό τρίτου.

Β.    ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΑΠΟΣΕΤΙ (Σχόλιο VI).

1. Αγρός ποτιστικός, εκτάσεως δύο οκάδων στην θέση ΣΙΔΕΡΟΥ.
2. Αγρός στην θέση ΓΕΡΟΝΤΑΜΠΕΛΟΝ, εκτάσεως ημίσεως κοιλού (τέσσερα μουρέλα).
3. Αγρός στην θέση ΜΑΡΑΓΚΟΥ ΜΥΛΟΝ, εκτάσεως ενός κοιλού (επτά ελαιόδενδρα).
4. Αγρός στην θέση ΣΙΣΑΜΟΛΑΚΚΟΝ, εκτάσεως ημίσεως κοιλού.
5. Αγρός στην θέση ΛΙΜΝΗ , εκτάσεως ημίσεως κοιλού (δύο μουρέλα).
6. Αγρός στην θέση ΚΟΥΛΟΥΡΙΔΑ, εκτάσεως τριών οκάδων.
7. Μία Δρύ στην θέση ΜΥΡΩΔΑΤΗ σε αγρό ιδιοκτησίας κληρονόμων Μαρίας Μαριδάκη.
8. Μία ισόγειο οικία εκ δύο δωματίων μετά κλιβάνου στην συνοικία ΣΠΛΑΝΤΖΑ Αποσετίου.
9. Το ένα όγδοο εξ αδιαιρέτου μίας οικίας, και ενός εσωχωραφίου, του αποβιώσαντος συζύγου της Γεωργίου Δασκαλάκη.

Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις γίνεται εξειδίκευση των ορίων του αντίστοιχου ακινήτου με αναφορά στα ονόματα των ιδιοκτητών των γειτονικών αγρών, με εξαίρεση στις περιπτώσεις των αριθμών Β7 & Β9.

ΤΙΜΗΜΑ ΠΩΛΗΣΕΩΣ:
Δύο χιλιάδες τετρακόσιες (2.400) χρυσές δραχμές (Σχόλιο V).

ΤΡΟΠΟΣ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗ:

Ένα ποσόν χιλίων εννιακοσίων χρυσών δραχμών συμψηφίζει η πωλήτρια με υπηρεσίες που η αγοράστρια επί δεκατρία έτη παρείχε στην πωλήτρια, και

το υπόλοιπο ποσόν πεντακοσίων  χρυσών δραχμών η πωλήτρια δωρίζει στην αγοράστρια «λόγω προαγωγής και εις ένδειξιν της προς αυτήν αγάπης της» (Σχόλιο IX) .

ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΕΠΙΚΑΡΠΙΑΣ.

Η πωλήτρια παραχωρεί την κυριότητα επί των ανωτέρω ακινήτων, αλλά μόνο μετά τον θάνατο αυτής μεταβιβάζει την νομή και κατοχή των. Τις τελευταίες «επιφυλάσσει για την ίδια εφ΄όσον θα ζεί»

ΑΠΟΔΟΧΗ ΑΓΟΡΑΣΤΡΙΑΣ.

Με ευγνωμοσύνη και ευχαριστίες η αγοράστρια αποδέχεται την ανωτέρω δωρεά της πωλήτριας , εξοφλεί την πωλήτρια και θεία της για κάθε αξίωση ή δικαίωμα λόγω υπηρεσιών προς εκείνη, ενώ παραιτείται υπέρ των λοιπών  αδελφών της από κάθε μελλοντικό κληρονομικό δικαίωμα στην υπόλοιπη περιουσία της θείας της, πωλήτριας και δωρήτριας.

ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ (Σχόλιο VII) ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ.

ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ:

Ι. Το έτος 1908 που συντάχθηκε το ανωτέρω σε ευκρινή γραφή χειρόγραφο συμβόλαιο υπήρχε Συμβολαιογράφος και Υποθηκοφύλακας με έδρα στο χωριό Νευς  Αμάρι. Το συμβόλαιο είναι καταχωρημένο στα βιβλία του Υποθηκοφυλακείου Αμαρίου έκτοτε.

ΙΙ. Οι συμβαλλόμενοι αναφέρονται όλοι ως «Πολίται Κρήτης» γιατί συντάχθηκε στην περίοδο 1898-1913 που η Κρήτη διατελούσε σε καθεστώς αυτονομίας, υπό την Διοίκηση Αρμοστού. Δεν είχε επέλθει η ένωση του νησιού με την λοιπή Ελλάδα.

ΙΙΙ. Οι μονάδες αναφοράς στο συμβόλαιο που προσδιόριζαν την έκταση των ανωτέρω ακινήτων δεν ήσαν οι σύγχρονες του ΔΕΚΑΔΙΚΟΥ ΜΕΤΡΙΚΟΥ συστήματος αλλά:
α)  για αγρούς το «κοιλό», που ίσως ταυτίζεται κατά προσέγγιση με το στρέμμα, με βάση την οικειότητα του γράφοντος μέ ορισμένους από τους αγρούς που καταγράφονται στο ανωτέρω συμβόλαιο του έτους 1908 – Σύμφωνα με επιστημονικό άρθρο των Μπαντόλλα-Σαββαϊδη του ΑΠΘ, το «κοιλό» ήταν μέτρο μετρήσεως  χωρητικότητας δημητριακών (24 οκάδες) που προορίζοντο για σπορά. Με την υπόθεση εκεί ότι κάποιος χρειάζεται 12 οκάδες σπόρο ανά στρέμμα εκτιμούν ότι το κοιλό αντιστοιχούσε σε έκταση 2 στρεμμάτων.
β)  για αμπέλια με το πόσους εργάτες θα εχρειάζετο κάποιος με σκαλίδες να το σκάψουν, έτσι υπολογίζω ότι π.χ. η εκταση δύο εργατών  ήταν περίπου έκταση ενός τετάρτου του στρέμματος, και
γ)  για μικρά χωράφια σποράς ή ποτιστικούς αγρούς (περιβόλια) σε «οκάδες», ανάλογα με το βάρος/ποσότητα σπόρου που απαιτούσε η συγκεκριμένη έκταση  για φύτευση/καλλιέργεια λ.χ. κριθαριού.
Θα βοηθούσε σημαντικά αν τυχόν συμβολαιογράφος, ή νομικός ή μηχανικός, γνώστης των μονάδων μετρήσεως/καταγραφής των αγρών στην Κρήτη στις αρχές του 20 αιώνα παρείχε τυχόν διαθέσιμο σχετικό υλικό ή πιο πρόσφορη ερμηνεία. Ωστόσο, το ότι ακόμη και με χρήση τοπογραφικών μετρήσεων στην σύγχρονη εποχή η μέτρηση εδαφών σε ανισόπεδα εδάφη ή πλαγιές είναι δυσχερής ενώ τα συμβόλαια μέχρι και σήμερα κατά κανόνα συντάσσονται χωρίς συνημμένο τοπογραφικό, αλλά κατά δήλωση του λ.χ. πωλητή ή διαθέτη, καθιστά αντικειμενικά μη αξιόπιστο μόνο του το μέγεθος της έκτασης, που τα σχετικά συμβόλαια αναφέρουν. Ίσως η ύπαρξη/αναφορά επαληθεύσιμων ορίων σε συνδιασμό με την αναφερόμενη έκταση να δίνει πιο αξιόπιστο αποτέλεσμα.

IV. Ελαιόδενδρα σε αγρό ιδιοκτησίας τρίτου: Σύμφωνα με το σύγχρονο εμπράγματο δίκαιο (Α.Κ. άρθρο 953) δένδρα που φύονται σε αγρό ιδιοκτησίας τρίτου είναι συστατικά του αγρού αυτού και ανήκουν στον τρίτο αυτόν ιδιοκτήτη. Δεν νοείται χωριστή ιδιοκτησία σε δένδρα ή φυτά. Ωστόσο, τόσο στην Κρήτη όσο και στην Λακωνία, και ενδεχόμενα και αλλού στην Ελλάδα, στην πράξη φαίνεται να επιβιώνουν περιθωριακά τέτοιες αγροτικές «διευθετήσεις».

V. Χρυσές Δραχμές Κρητικής Πολιτείας:   Με διάταγμα του Αρμοστή Γεωργίου την 17/4/1900 που καταχωρήθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας ως ο Νόμος υπ΄αριθμ. 157β οριζόταν αποκλειστικό προνόμιο της Πολιτείας το δικαίωμα κοπής νομισμάτων.

Η απόφαση όριζε επίσης την κοπή χρυσών, αργυρών, χάλκινων και χαλκονικέλινων νομισμάτων. Τελικά όμως τα χρυσά νομίσματα δεν κόπηκαν ποτέ. ⁽ Πηγή: Βικιπαιδεία, Η ελεύθερη Εγκυκλοπαίδια στο  https://el.wikipedia.org/wiki ).

VI. Οι ονομασίες των χωριών, του Δήμου και των τοπωνυμίων που αναφέρονται παραμένουν κυρίως οι ίδιες στο πέρασμα ενός αιώνα έκτοτε, με εξαίρεση το χωριό Αποσέτι που περί το έτος 1926 μετονομάσθηκε σε Πετροχώρι, και τον Δήμο Πανακραίων που, αφού έγιναν αρκετές αναδιαρθρώσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση, μετονομάστηκε μεταξύ άλλων σε Δήμο Κουρητών και σήμερα σε Δήμο Αμαρίου. Το Κτήμα Πάνακρον στους Αγίους Ασωμάτους, ιδιοκτησίας του Δήμου Αμαρίου σήμερα, φαίνεται ότι έλαβε το όνομά του από την ονομασία του Δήμου Πανακραίων στις αρχές του 20^ου Αιώνα.

VII. Όλοι οι συμβαλλόμενοι εδήλωσαν ότι δεν ήξεραν γραφή. Το συμβόλαιο υπογράφεται  μόνο από τον Συμβολαιογράφο και τους δύο εγγράμματους μάρτυρες που παρεστάθησαν, και δήλωσαν ότι δεν είχαν συγγένεια ή άλλη ουσιαστική σχέση με τους συμβαλλόμενους και τον Συμβολαιογράφο.

VII. Η Βασιλική Σωμαροπούλα ή Νεονοπούλα, η αγοράστρια όπως αναφέρεται στο συμβόλαιο, έγινε γνωστή μετέπειτα στην τοπική κοινωνία ως η Βασιλικώ  Διογέναινα, ενώ το επίσημο ονοματεπώνυμο της ήταν Βασιλική Καραμπασάκη ( 1890-1983). Την ανατροφή της Βασιλικώς από την ηλικία των πέντε περίπου ετών την είχε αναλάβει το ζευγάρι του Γεωργίου (που ήταν γνωστός και ως Αναγνώστης) και Ελένης Δασκαλάκη. Με την άτυπη αυτή αναδοχή  η Βασιλικώ σε ηλικία πέντε ετών άφησε την μητρική οικογένεια της στους Αποστόλους Αμαρίου και τα αδέλφια της Μανώλη, Νικόλα και Βαγγελίτσα, και έζησε έκτοτε στο Πετροχώρι

IX. Η ουσιαστικότερη αξία του ανωτέρω επίσημου εγγράφου μεταβίβασης κυριότητος ακινήτων για τον γράφοντα, και εκτιμώ για όλους όσους γνώριζαν την Βασιλικώ Διογέναινα και για τους απογόνους της, έγκειται στην διατήρηση στο χρόνο μίας χειροπιαστής και σημαντικής, για τα μέτρα της τότε εποχής, περιουσιακής υποστήριξης της από την θεία, και ουσιαστικά θετή μητέρα, της. Η ανωτέρω περιουσιακή χορηγία εικάζω ότι έγινε ενόψει του τότε προγραμματισμένου γάμου της Βασιλικώς με τον Διογένη Ι. Καραμπασάκη.  Έτσι εξηγείται η σύνταξή του συμβολαίου στην οικία του Ιωάννη Καραμπασάκη, στην συνοικία του Σταυρωμένου στο Πετροχώρι. Τό έτος 1917 ενώ ζούσε η θεία της και δωρήτρια Ελένη, η Βασιλικώ εβάπτισε το τέταρτο παιδί της ως Ελένη, ενώ εδώρησε στο Εικονοστάσιο της  γειτονικής εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πετροχώρι εικόνα με θέμα την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη , για να τιμήσει και την ανωτέρω δωρήτρια της.

Στο Εδιμβούργο, 15 Μαρτίου 2018.

Στέλιος Ν. Δεβεράκης, Δικηγόρος.