04/02/2017 του Θεόδωρου Πελαντάκη
Στα μετακατοχικά χρόνια, μέσα στη φτώχεια και στην ανέχεια, υπήρχε και μια ακαθόριστη και αδιόρατη ελπίδα για ένα μέλλον καλύτερο χωρίς πολέμους και όσα αυτοί συνεπάγονται. Μονόδρομος για να το πετύχει η νέα γενιά ήταν τα γράμματα, η μόρφωση, στην οποία και ρίχτηκε με ιδιαίτερη ζέση, επιμονή και υπομονή.
Αυτά έφεραν χειροπιαστά και μετρήσιμα αποτελέσματα: τα χωριά άρχισαν να φθίνουν, οι πόλεις να μεγαλώνουν και η μεγαλούπολη Αθήνα να μεγεθυνθεί. Οι νέοι που μορφώθηκαν και αναγκαστικά απομακρύνθηκαν από τα χωριά τους κατά κανόνα δεν τα ξέχασαν. Απεναντίας, τα κρατούσαν πολυτίμητο θησαυρό και φυλακτό στην καρδιά τους. Παράλληλα, πολλοί από αυτούς, ώριμοι πια και με λευκή την κώμη αγωνίζονται για να τα αναστήσουν.
Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται δυο καλοί μου φίλοι, ο Κώστας Ανδρεδάκης από τα Σελλιά και ο Σταύρος Φωτάκης από τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου. Ο πρώτος, ύστερα από ογκώδες βιβλίο 520 σελίδων το 2003 με τίτλοι οι Σελλιανοί, που αναφέρεται στα σόγια – οικογένειες του χωριού, την ιστορία και την τοπογραφία του, πρόσφατα «ξαναχτύπησε» με νέο βιβλίο 380 σελίδων με τίτλο: Από τη ζωή των Σελλιανών (Λαογραφικά – Ιστορικά 1900-1970) από τις εκδόσεις Καλαϊτζάκη.
Ο αναγνώστης του βιβλίου θα βρει στις ομορφοτυπωμένες σελίδες του στοιχεία από την φυσιογνωμία, τον τρόπο ομιλίας των Σελλιανών, τις ασχολίες του σε όλο τον κύκλο του έτους, τις συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα, τις γιορτές, τα πανηγύρια, την κοινωνική, οικονομική και πνευματική ζωή, το σπίτι. Ακόμη θα βρει στοιχεία από την πολιτιστική δημιουργία (παραμύθια, τοπωνύμια, παροιμίες, τραγούδια, μαντινάδες, ρίμες και αστεϊσμοί που ομόρφαιναν τη ζωή).
Ο ερευνητής της ιστορίας και κοινωνίας των περασμένων δεκαετιών θα αντλήσει τα αποθησαυρισμένα στο βιβλίο στοιχεία. Ο απόγονος Σελλιανών σε όλο τον κόσμο θα μάθει για το χωριό των προγόνων του, εξιδανικευμένα βέβαια, όσο η πένα του συγγραφέα αποτύπωσε στο βιβλίο, αφού όμως προηγουμένως τα απόσταξε από τη φλόγα της καρδιάς του.
Ο δεύτερος φίλος, Σταύρος Φωτάκης έχει ήδη γράψει δύο βιβλία για τις ρίζες, τον Ψηλορείτη με τα ριζίτικα τραγούδια του και το χωριό του τον Άγιο Ιωάννη τον Χλιαρό Αμαρίου, ένα από τα δώδεκα χωριά της Αμπαδιάς.
Ο τίτλος του καινούργιου βιβλίου είναι: Στη βορεινάδα μιας κορφής γράφω τα που θυμούμαι. Ιστορία και λαϊκός πολιτισμός του Αγίου Ιωάννη Αμαρίου Ρεθύμνου. Ο τίτλος είναι έμμετρος (ιαμβικός ρυθμός) και αυτό δεν είναι παράξενο, επειδή ο συγγραφέας ήταν από τα νιάτα του και εξακολουθεί να είναι μερακλής, άνθρωπος της παρέας και του όμορφου παραδοσιακού γλεντιού. Είναι άλλωστε γνωστό ότι ο Σταύρος Φωτάκης είναι ο πρωτοπόρος στην προσπάθεια ανάδειξης των ριζίτικων τραγουδιών του Ψηλορείτη και τα έσωσε από τη λήθη. Στην προσπάθειά του αυτή αντιμετώπισε τη σθεναρή επίθεση των Σελινιωτών, που ήθελαν να μονοπωλήσουν το ριζίτικο τραγούδι της Κρήτης. Αναδεικνύεται όμως νικητής, και μαζί με άλλους λεβέντες Αμαριώτες έχουν κάμει χορωδία, στην οποία ο ίδιος διδάσκει και είναι ο πρωτοτραγουδιστής σε εκδηλώσεις στην Αθήνα, στην Κρήτη και όπου γης υπάρχουν Κρητικοί.
Στο νέο βιβλίο, βραβευμένο με έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών, ο αναγνώστης συναντά θησαυρό πληροφοριών για τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου από τότε που πρωτοχτίστηκε ο οικισμός μέχρι σήμερα, με αναδρομή στις γραπτές πηγές και στις προφορικές μαρτυρίες των ηλικιωμένων, σε συνδυασμό με τις προσωπικές μνήμες. Αναφέρονται τιμητικά όσοι Αϊγιαννιώτες αγωνίστηκαν για την πατρίδα και έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία και την τιμή της.
Ανάλογα τιμητικά αναφέρεται σε όσους άσκησαν σε ειρηνικές και μη περιόδους τα παραδοσιακά επαγγέλματα, που διευκόλυναν τη ζωή των συγχωριανών και μαζί τους ομόρφαιναν την καθημερινότητα.
Τα τοπωνύμια της περιοχής αποτελούν μια μεγάλη ενότητα του βιβλίου που καθένα στολίζεται με στοιχεία που βοηθούν στην ετυμολογία της λέξης αλλά και την ιστορία, το ανάγλυφο του εδάφους, την ευφορία ή μη της περιοχής και την αξιοποίησή της από τους κατοίκους.
Οι φωτογραφίες, άφθονες και τοποθετημένες σε καίρια σημεία τεκμηριώνουν τα γραφόμενα και ζωντανεύουν μνήμες, πρόσωπα, τοποθεσίες και στιγμές του παρελθόντος που είναι νοσταλγικό και ξυπνά μνήμες παλιές.
Θα ήταν ευχής έργο, αν σε κάθε χωριό βρισκόταν νοσταλγοί όπως οι παραπάνω δύο φίλοι και εχάριζαν στις τοπικές κοινωνίες αλλά και στη μελλοντική έρευνα ανάλογης ποιότητας και τεκμηρίωσης βιβλία.
* Ο Θεόδωρος Πελαντάκης είναι φιλόλογος
ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ. Σάββατα 4 – Κυριακή 5 Φεβρουαρίου 2017 σελίς 6