Η είδηση του θανάτου του Φώτη Καφάτου έγινε πρωτοσέλιδο σε εκατοντάδες ιστοσελίδες και εφημερίδες όλου του κόσμου. Αυτό ήταν ο Φώτης. Ένας παγκοσμίου ακτινοβολίας βιολόγος, ένας αγαπητός καθηγητής στους φοιτητές του, ένας δραστήριος πολίτης που ενδιαφερόταν για το κοινωνικό σύνολο.
Σε αυτό το κοινωνικό σύνολο άλλωστε απευθύνεται το μεγάλο έργο που άφησε πίσω του στον τομέα της Μοριακής Βιολογίας.
Η ακτινοβολία του ήταν μεγαλύτερη από όσο ο ίδιος έδειχνε και φυσικά δεν την αποζητούσε. Είχε όμως τα συγγράμμματά του, και τις έρευνες του που τον καθιέρωσαν στην πρωτοπορία της επιστήμης.
Κρητικός, αλλά παγκόσμιος πολίτης με όλη τη σημασία του όρου. Δημοκράτης, με αρχές που διαπνέουν το έργο του (και πού γι’ αυτό είχε ενοχλήσει ακόμη και τους θλιβερούς πραξικοπηματίες της Αθήνας. Το βιβλίο του που δεν άρεσε η γλώσσα του, σ’ αυτόν εσμό αγράμματων φασιστών, είναι ακόμη και σήμερα «ευαγγέλιο» για τους φοιτητές και τους μελετητές της επιστήμης της Βιολογίας).
Η οικογένειά του, οι φίλοι, οι μαθητές, οι συνάδελφοί του αλλά και η πολιτεία τον αποχαιρέτησαν την Τρίτη 21 Νοεμβρίου στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Ο Φώτης σύζυγος, πατέρας, φίλος έφυγε. Όμως ο Επιστήμονας, το κοφτερό μυαλό και τα μονοπάτια που άνοιξε στη γνώση παραμένουν και θα παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο και θα φέρουν την υπογραφή του: Φώτης Καφάτος!
Το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου αποφάσισε να δώσει το όνομά του σε δρόμο της πόλης, ενώ ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης προτείνει να μετονομαστεί σε τμήμα «Φώτης Καφάτος» το Τμήμα Βιολογίας του Ιδρύματος, αφού υπήρξε ένας εκ των θεμελιωτών του.
Λιγα λόγια για το έργο του
Ο Φώτης Καφάτος γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1940, η καταγωγή του ήταν από το Μοναστηράκι Αμαρίου. Ήταν το δεύτερο παιδί του γεωπόνου Κώστα Καφάτου και της δασκάλας Ελένης Ξηρουδάκη.
Αποφοίτησε από το διάσημο Λύκεο «Ο Κοραής» και ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, έφυγε αμέσως για σπουδές στις ΗΠΑ και μάλιστα με υποτροφία. Πήρε το πτυχίο ζωολογίας από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ το 1961 και ένα χρόνο αργότερα το Μάστερ Βιολογίας από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου παρέμεινε για τη διδακτορική διατριβή του την οποία ολοκλήρωσε το 1965. Την ίδια χρονιά εξελέγη επίκουρος καθηγητής στο διάσημο πανεπιστήμιο, ενώ το 1969 έγινε ο νεαρότερο τακτικός καθηγητής θετικών επιστημών του Χάρβαρντ.
Διατηρώντας την θέση του καθηγητού στο Χάρβαρντ (ως το 1994), ο Φώτης Καφάτος εργάστηκε για 10 χρόνια (1972-1982) ως καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, θέτοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη της Μοριακής Βιολογίας στη χώρα μας. Την περίοδο αυτή, ο γενειοφόρος και χωρίς γραβάτα καθηγητής που έπαιρνε τους φοιτητές για πεζοπορίες ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα του καθηγητή της εποχής. Οι φοιτητές του αυτής της περιόδου στελέχωσαν στη συνέχεια όλα τα ελληνικά τμήματα βιολογίας, ενώ το σύγγραμμά του «Εισαγωγή στη Μοριακή Βιολογία» παραμένει επίκαιρο ακόμη και σήμερα.
Το 1982, ο Φώτης Καφάτος εξελέγη τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και ήταν πολύ ευτυχής που μπορούσε να υπηρετήσει τη γενέτειρά του. Πρωτοστάτησε στην δημιουργία τόσο του Πανεπιστημίου όσο και του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) το οποίο διηύθυνε μέχρι το 1993 καθορίζοντας τον χαρακτήρα του και δίνοντάς του την ώθηση που εξασφαλίζει την σημερινή επιτυχή πορεία του.
Το 1993 ανέλαβε Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας στη Χαϊλδεβέργη, θέση που διατήρησε για δύο θητείες συμβάλλοντας στην ανανέωση και επέκτασή του. Το 2005, αποδέχθηκε τη θέση του καθηγητή στο Imperial College του Λονδίνου, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας, (το οποίο χρηματοδοτεί ερευνητές ανά την Ευρώπη και δημιουργήθηκε στα πρότυπα, του αντίστοιχου αμερικανικού) του οποίου υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος.
Υπήρξε ο θεμελιωτής του προγράμματος της χαρτογράφησης και αλληλούχισης του γονιδιώματος της Drosophila melanogaster, ενώ τη δεκαετία 2000 – 2010 υπήρξε πρωτοπόρος στην αποκρυπτογράφηση του γονιδιώματος του κουνουπιού-φορέα της ελονοσίας (Anopheles gambiae) στον άνθρωπο. Παράλληλα συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων για την καταπολέμηση της ελονοσίας.
Τα επιστημονικά του επιτεύγματα έχουν αναγνωριστεί μέσα από πολυάριθμα μετάλλια, τιμητικούς τίτλους και αξιώματα καθηγητή και μέλους σε 9 Ακαδημίες, ανάμεσα στις οποίες η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ, η Royal Society of London (ξένο μέλος), η Γαλλική Ακαδημία Επιστημών (Μέλος) και η Ποντιφική Ακαδημία Επιστημών, του Βατικανού.
Προς τιμήν του και με πρόθεση να έχει το καταλληλότερο ονοματεπώνυμο (πρόσημο) η σημασία της έρευνας στις Βιοεπιστήμες, η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημών θεσμοθέτησε το 2016 το Βραβείο Αριστείας στη Βιολογία «Φώτης Καφάτος». Απονέμεται σε νέους/ες επιστήμονες για το ερευνητικό τους έργο τους, κυρίως εντός της Ελλάδας. Το Βραβείο είναι υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ)
Επιθυμία της οικογένειας του Φ.Καφάτου ήταν αντί στεφάνων στην κηδεία του, να κατατεθούν χρήματα για την ενίσχυση αυτού του Βραβείου.
Ο αριθμός λογαριασμού είναι:
Τράπεζα Πειραιώς
Αρ. Λογαριασμού: 6749-113614-229
ΙΒΑΝ: GR29 0171 7490 0067 4911 3614 229
Εκ μέρους του Συλλόγου Μοναστηριακιακών Ρεθύμνης, «Το ΠΑΝΑΚΡΟΝ»
