Γράφει ο: ΝΙΚΟΣ ΤΣΙΟΥΔΑΚΗΣ
Γεν. Γραμμ. της Ομοσπονδίας Αμαριωτών
Η Ομοσπονδία Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου με βαθύ αίσθημα ευθύνης και αναγνώρισης της μεγίστης προσφοράς, όσων θυσιάστηκαν στο βωμό της ελευθερίας : 164 Ηρώων του Κέντρους που σφαγιάσθηκαν ή ολοκαυτώθηκαν στα
επτά καμένα χωριά του Αμαρίου (Γερακάρι, Γουργούθοι, Καρδάκι, Σμιλές, Βρύσες, Δρυγιές, Άνω Μέρος ) και ενός χωριού του Αγίου Βασιλείου την Κρύα Βρύση στις 22 Αυγούστου 1944 από τη θηριωδία των Γερμανών Ναζί και των πεσόντων Ηρώων Αμαριωτών στους κατά καιρούς πολέμους της πατρίδας μας, καθιέρωσε και πραγματοποιεί επετειακά, εδώ και 31 χρόνια εκδήλωση τιμής και μνήμης την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη κάθε χρόνο, στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου Ομονοίας, πολιούχου της ενορίας που ανήκει, η ιδιόκτητη στέγη της, το Αμαριώτικο Σπίτι, Σοφοκλέους 53 Α, 1ος όροφος Αθήνα.
Την Κυριακή 4/10/2015 το προεδρείο της Ομοσπονδίας Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου με μέλη του Δ.Σ. της και εκπρόσωπους Σωματείων μελών της, ξεκίνησαν από το ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΟ ΣΠΙΤΙ, με τα αντίστοιχα λάβαρα τους, για τον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης Ομονοίας όπου είχε προγραμματιστεί να τελεστεί το Αρχιερατικό Μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των 164 εκτελεσθέντων και ολοκαυτωθέντων στα καμένα χωριά του Κέντρους και των πεσόντων Αμαριωτών Ηρώων στους κατά καιρούς αγώνες της πατρίδας μας υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της.
Στις 10:00 π.μ., μετά από αναμνηστικές φωτογραφίες στην είσοδο του Ιερού Ναού, παρατάχθηκαν αριστερά από το Ιερό Μνημόσυνο που είχε τοποθετηθεί στο κέντρο μπροστά από την ωραία πύλη της εκκλησίας,(προσφορά, όπως κάθε χρόνο μαζί με τον υπόλοιπο στολισμό της εκκλησίας ,του γραφείου τελετών Σωτηρίου Μαρτίνη και Παντελή Κιτάντη και η Ομοσπονδία τους ευχαριστεί θερμά),περιφρουρούμενου από τέσσερα αντιπροσωπευτικά μέλη της Ομοσπονδίας: Δουλγεράκη Γεώργιο, Τσιουδάκη Νικόλαο, Ταταράκη Θεοχάρη και Σκουλουφιανάκη Εμμανουήλ. Δεξιά ο Πρόεδρος της Αντωνακάκης Στέφανος με αξιότιμες κυρίες και κυρίους επισήμους: εκπρόσωπο της περιφέρειας Αττικής Κατερίνα Παλιού, Δήμαρχο Αμαρίου Παντελή Μουρτζανό, Πρόεδρο Παγκρητίου Ένωσης Γεώργιο Μαριδάκη, τέως Νομάρχη Ρεθύμνης Ιωάννη Φωτάκη, Στρατηγό ε.α Αντώνιο Μυτιληνάκη, Πρόεδρο Ρεθυμνίων Αττικής ״ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ״Γεώργιο Βλατάκη και πολλών άλλων εκπροσώπων πολιτιστικών σωματείων και φορέων. Ο υπόλοιπος χώρος της εκκλησίας(καθολικό)είχε κατακλειστεί από πλήθος κόσμου που με υποδειγματική θρησκευτική ευλάβεια περίμενε να παρακολουθήσει την τελετή του μνημόσυνου.
Η μνημειώδεις θρησκευτική τελετή άρχισε και τελείωσε χοροστατούντος του επικεφαλής του Ιερού Ναού Πανοσιολογιότατου Αρχιμανδρίτη κ. Σεραφείμ Ρίβιου(είχαμε την ατυχία να απουσιάζει λόγω ασθενείας ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων κ.κ Ειρηναίος και του ευχόμαστε με τις ευλογίες Του καλή αποκατάσταση της υγείας Του.) Ύστερα από την ολοκλήρωση της ιεροτελεστίας ο Πανοσιολογιότατος κ Σεραφείμ αναφέρθηκε στους τιμωμένους μας ευχόμενος υπέρ αναπαύσεως των αδικοχαμένων μας αδερφών, εκφράζοντας στη συνέχεια προς τον Πρόεδρο και τα μέλη της Ομοσπονδίας τις ευλογίες του και την ιδιαίτερη συμπάθεια του που κάθε χρόνο πραγματοποιούν το Ιερό Μνημόσυνο.
Ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας κ. Στέφανος Αντωνακάκης ευχαρίστησε τον κ. Σεραφείμ για όσα με πραγματική ευλάβεια ανέφερε, όπως και όλο το εκκλησίασμα για την τιμητική του παρουσία προσκαλώντας , όλους γενικά, στο ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΟ ΣΠΙΤΙ για τη συνέχεια της εκδήλωσης.
Μετά την ολοκλήρωση της υποδοχής των προσκεκλημένων από τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας κ Στέφανο Αντωνακάκη στον διακοσμημένο χώρο του ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ με Ελληνικές σημαίες, φοίνικες κατοχικές φωτογραφίες κλπ, ο παρουσιαστής του προγράμματος Γεν. Γραμματέας της Ομοσπονδίας Νικόλαος Τσιουδάκης συνέχισε το πρόγραμμα της εκδήλωσης ως εξής: Πανοσιολογιότατε πατέρα κ Σεραφείμ, Αξιότιμες κυρίες και κύριοι,
Καλωσορίζουμ’ ούλους σας στο σπίτι το δικό μας
τρισάγιο να κάνουμε στη μνήμη των νεκρών μας.
Στη μνήμη όσων έκαψαν εις τα χωριά του Κέντρους
και τσ’ Αμαριώτες Ήρωες για λευτεριά του Έθνους
Αποτελεί συνέχεια του θείου μνημοσύνου
απού’ γινε εις το Ναό Αγίου Κωνσταντίνου.
Και πρέπει ν’ αποδείξουμε τσ’ Ήρωες πως τιμούμε
μ’ ούλη μας την ευλάβεια όρθιοι να σταθούμε.
Μετά την τέλεση του τρισάγιου και τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μας προς τον πατέρα κ Σεραφείμ τόσο για την προσέλευση όσο και για τις προσευχές Του υπέρ της αναπαύσεως των Ηρώων νεκρών μας, ακολούθησε κατάθεση στεφάνων στο Ηρώον της Ομοσπονδίας: από την Ομοσπονδία ο Πρόεδρος της κ Αντωνακάκης Στέφανος και από το Σύλλογο Κρυοβρυσσανών της Αθήνας η Πρόεδρος του κ Ειρήνη Λαγουδάκη. Ευχαριστίες για την κατάθεση στεφάνων και ΑΦΙΕΡΩΜΑ σε μνήμη των Ηρώων από το συντονιστή του προγράμματος Γεν. Γραμματέα της Ομοσπονδίας Νικόλαο Τσιουδάκη:
Ηρωική απόφαση θυσίας τση ζωής σας
αθάνατη στο γ-κόσμ’ αυτό κράτησε την ψυχή σας.
Να παραδειγματίζονται ούλ’ οι λαοί του κόσμου
πως πάντοτε θα έχετε τη μυρωδιά του δυόσμου.
Παρακαλούμε ενός λεπτού σιγή. Αθάνατοι.
Παρακαλούμε τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας κ Στέφανο Αντωνακάκη για το δικό χαιρετισμό με άμεση προσφώνηση των επισήμων
Πανοσιολογιότατε πατέρα Σεραφείμ, Αρχιμανδρίτη Προϊστάμενε του Ιερού Ναού Αγίου Κωνσταντίνου Ομονοίας ,
Κυρία Κατερίνα Παλιού Περιφερειακή Σύμβουλε εκπρόσωπε της Περιφερειάρχου Αττικής κας Ρένας Δούρου,
Κύριε Παντελή Μουρτζανέ Δήμαρχε Αμαρίου
Κύριε Μανώλη Δριδάκη Πρόεδρε της Ομοσπονδίας Αγιοβασιλειωτών,
Κύριε Γιάννη Τερεζάκη, Πρόεδρε της Ομοσπονδίας Αποκορώνου.
Κύριε Γιώργο Μαριδάκη Πρόεδρε της Παγκρητίου Ένωσης,
Κύριε Χαράλαμπε Σαλβαράκη Πρόεδρε της Κρητικής Εστίας,
Κύριε Γιώργο Βλατάκη Πρόεδρε Συλλόγου Ρεθυμνίων Αττικής «ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ»,
Κυρία Ειρήνη Λαγουδάκη Πρόεδρε Κρυοβρυσανών,
Κύριε Αντώνη Γιαννουλάκη Πρόεδρε του Συλλόγου Κρητών Ωρωπού,
Κύριε Νίκο Λιονή Πρόεδρε του Συλλόγου Κρητών Αναβύσσου ,Φώκαιας «ο Ελευθέριος Βενιζέλος»,
Κύριε Νίκο Δασκαλάκη Πρόεδρε της Ένωσης Συντακτών Κρητικού Τύπου,
Κύριε Αντώνη Μυτιληνάκη Αντιστράτηγε και Α΄ Αντιπρόεδρε της Παγκρητίου Ενώσεως και ομιλητή,
Κύριε Στέλιο Παλάσσαρε τ. Πρόεδρε της Κρητικής Εστίας,
Κύριε Δημήτρη Αετουδάκη τ. Πρόεδρε Συλλόγου Ρεθυμνίων,
Κύριε Νίκο Ξεξάκη Καθηγητή Πανεπιστημίου,
Κύριε Ζαχαρία Πλαϊτάκη Αντιπρόεδρε Χειρουργικής Εταιρίας
Κύριε Ευτύχιε Καλογεράκη Σχολικέ Σύμβουλε Δ.Ε,
Κύριε Μανώλη Μηναδάκη τ. Αντιπρόεδρε της Ομοσπονδίας
Κυρία Κατίνα Σηφακάκη Αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης,
Κύριε Βασίλη Αποστολάκη στρατηγέ,
Κύριε Μανώλη Καναβάκη στρατηγέ,
Κύριε Γιώργο Λέκκα τ. Πρόεδρε Κρητών Στιχουργών,
Κύριε Μανώλη Μαρκομανώλη τ. Μέλος Δ.Σ της Ομοσπονδίας
Κύριε Αντώνη Δανδουλάκη τ. Μέλος του Δ.Σ της Ομοσπονδίας
Κύριε Γιώργο Σ. Μαρκαντώνη τ. Μέλος της Ομοσπονδίας
Κύριε Μιχάλη Καλογεράκη τ. Ταμία της Ομοσπονδίας
Κύριε Κώστα Δανδουλάκη τ. Μέλος της Ομοσπονδίας
Κυρία Χαρούλα Μακρυμαλλάκη τ. Μέλος της Ομοσπονδίας
Εκπρόσωποι του Κρητικού Τύπου και Τηλεόρασης :
Κύριε Νίκο Δασκαλάκη από την εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ, κύριε Γιώργο Βαρβέρη από τα ΚΡΗΤΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ,
Κύριε Στέλιο Παττακέ Αμαριώτη τ. Αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας, από την τηλεόραση ΧΑΝΙΑ TV και το ΡΑΔΙΟ ΚΡΗΤΗ FM 87,5 που πάντα είναι αρωγός στο έργο μας και τον ευχαριστούμε ιδιαιτέρως.
Κύριοι Πρόεδροι και Μέλη Σωματείων Μελών ,
Κύριοι Πρόεδροι και Μέλη άλλων Κρητικών Συλλόγων και Ομοσπονδιών.
Αγαπητοί Αμαριώτες και φίλοι,
Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στο Αμαριώτικο Σπίτι και σας ευχαριστώ που τιμάτε με την παρουσία σας την εκδήλωση μνήμης και τιμής στους ήρωες Αμαριώτες, που έπεσαν στα πεδία των μαχών υπερασπίζοντας την πατρίδα μας ή εκτελέστηκαν ή ολοκαυτώθηκαν στα καμένα χωριά από τους Γερμανούς Ναζί. Η εκδήλωση μνήμης και τιμής πραγματοποιείται εδώ και 31 χρόνια την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη εκάστου έτους. Υποκλινόμαστε στη μνήμη τους και στη θυσία τους.
Εδώ στο πολύπαθο ιστορικό κέντρο της Αθήνας οι Απόδημοι Αμαριώτες με τους (22)Πολιτιστικούς Συλλόγους των χωριών της Επαρχίας Αμαρίου και την Ομοσπονδία, που τους αγκαλιάζει, προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανές τις παραδόσεις , τα ήθη και έθιμα του τόπου τους χωρίς καμιά κρατική βοήθεια.
Δεν ξεχνούμε την ιδιαίτερη πατρίδα μας και ενώνουμε τη φωνή μας με όλους τους όπου γης Αμαριώτες, τους Πολιτιστικούς Συλλόγους ,φορείς , τη δημοτική και περιφερειακή αρχή για να γίνουν έργα ανάπτυξης και να βελτιωθούν οι συνθήκες των Αμαριωτών που ζουν εκεί και φυλάνε Θερμοπύλες.
Παρακαλούμετο Δήμαρχο να μεταφέρει στα μέλη του Δημοτικού και των τοπικών συμβουλίων την αμέριστη υποστήριξη στον αγώνα με στόχο την εφαρμογή των προγραμμάτων που μας κατέθεσαν στις εκλογές. Σας ευχαριστούμε από καρδιάς για την παρουσία σας εδώ και να ξέρετε ότι είμαστε κοντά σας για να αγωνιστούμε μαζί σας για το κοινό καλό.
Το ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΟ ΣΠΙΤΙ που αποκτήθηκε με πρωτεργάτη τον αείμνηστο επί 23 χρόνια Επίτιμο Πρόεδρο Γιάννη Λίτινα είναι το Πολιτιστικό Κέντρο των Αμαριωτών και φίλων και θα πρέπει να συνεχίσει το έργο του στο μέτρο του δυνατού και των συνθηκών, για να γίνονται όπως παλιά πολλές εκδηλώσεις εδώ, γιατί είναι η εστία όλων των Αμαριωτών.
Εμείς ως Ομοσπονδία προσπαθήσαμε και προσπαθούμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες στην περιοχή του ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ, με υπομνήματα και παραστάσεις στους αρμόδιους φορείς. Ο αγώνας αυτός δείχνει να δικαιώνεται. Έστω και αργά κατάλαβε η κρατική εξουσία το λάθος της και τώρα προσπαθεί να το διορθώσει, αλλά εμείς πρέπει να επαγρυπνούμε.
Παρακαλούμε την Περιφερειακή Σύμβουλο Αττικής να μεταφέρει τις ευχές μας στην Κυρία Ρένα Δούρου με την υπόμνηση να δει με ιδιαίτερη ευαισθησία το θέμα του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας και των σοβαρών προβλημάτων που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών.
Η εφημερίδα της Ομοσπονδίας ΑΜΑΡΙΩΤΙΚΗ ΦΩΝΗ βγαίνει σε 3500 φύλλα και ταξιδεύει τα νέα στους όπου γης Αμαριώτες και φίλους ,που την περιμένουν με νοσταλγία . Μεταφέρει τα νέα των Συλλόγων και των χωριών , υποστηρίζει τα δίκαια αιτήματα και προβάλει κάθε δραστηριότητα. Ξεκίνησε η ηλεκτρονική αρχειοθέτηση και βιβλιοδέτηση σε τόμους από το πρώτο φύλλο της μέχρι το (119) που είναι σήμερα, για να αποτελέσει αντικείμενο μνήμης για τους παλιούς έρευνας και γνώσης για τις νεότερες γενιές .Βγήκε ο πρώτος τόμος που περιλαμβάνει τα φύλλα που βγήκαν τα έτη 1981 έως 2000 και υπάρχουν τώρα διαθέσιμα στον κάθε ενδιαφερόμενο 10 αντίτυπα με τιμή 150 ευρώ έκαστο. Θα ακολουθήσει ο επόμενος τόμος για τα έτη 2001 έως 2015.
Πιστεύουμε πως αξίζει η απόκτηση ενός αντιτύπου που έχει συμπυκνωμένη τόσο σημαντική γνώση για την ιστορία του τόπου μας και τους ανθρώπους, που πέρασαν όλα αυτά τα χρόνια και έβαλαν ένα λιθαράκι στο πολιτιστικό κίνημα.
Η πλήρως οργανωμένη ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας :www.omospamari.gr ‘έχει δεχθεί πάνω από 400.000 επισκέπτες και στο Facebook (φεϊσμπουκ) έχει πάνω από 1000 φίλους.
Πραγματοποιούμε την τέταρτη στο εξωτερικό εννιαήμερη εκδρομή από 9 έως 17 Οκτωβρίου: Πανόραμα Ιταλίας και σας ευχαριστούμε που ανταποκριθήκατε στο κάλεσμά μας και υπερκαλύφθηκε ο αριθμός.
Η Ομοσπονδία για δεύτερη χρονιά τίμησε στο χορό της την αμαριώτικη επιχειρηματικότητα με προϊόντα τοπικής ονομασίας και προέλευσης. Αρχή της είναι η προβολή και στήριξη των αμαριώτικων προϊόντων και επιχειρήσεων. Ήδη έχει ξεκινήσει με την ιστοσελίδα όπου προβάλλει τις αμαριώτικες ιδιωτικές επιχειρήσεις που αγωνίζονται με την ποιότητα τους να μπουν και να ανθήσουν στην ελληνική και παγκόσμια αγορά. Καλούμε τους Αμαριώτες και φίλους σε συστράτευση για τη στήριξη και προβολή των αγαθών και υπηρεσιών της αμαριώτικης γης και των εργατικών και δραστήριων ανθρώπων της.
Καλούμε τα Σωματεία –Μέλη και όλους τους Αμαριώτες και φίλους στη δύσκολη συγκυρία που ζούμε να έρθουν πιο κοντά, γιατί όλοι μαζί μπορούμε να πετύχουμε πολλά.
Σας ευχαριστώ από καρδιάς και ιδιαιτέρως τον πατέρα Σεραφείμ που εκπροσώπησε επάξια το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη μας κ.κ. Ειρηναίο, ο οποίος κάθε χρόνο τέτοια εποχή μας κάνει την ξεχωριστή τιμή και χοροστατεί του Αρχιερατικού Μνημοσύνου στους Ήρωες Αμαριώτες.
Ευχαριστούμε τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας και παρακαλούμε τον ακούραστο Στρατηγό ε.α Αντώνη Μυτιληνάκη, Αντιπρόεδρο της Πανκρητίου Ένωσης και Πρόεδρο των Πατσωτών της Αθήνας να μας εκφωνήσει τον πανηγυρικό της ημέρας για τη μεγαλύτερη φρικιαστική Γερμανική θηριωδία στις 22 Αυγούστου1944 που συγκλόνισε ολόκληρη την ανθρωπότητα. (εκτός προγράμματος, αυθόρμητη παρέμβαση του Προέδρου του Συλλόγου Ανωμεριανών της Αθήνας ״Η ΚΑΛΟΕΙΔΕΝΑ״και μέλους του Δ.Σ της Ομοσπονδίας κ Γεωργίου Δουλγεράκη που με τη μελωδική φωνή του τραγούδησε το δικό του ριζίτικο τραγούδι: Τση ανθρωπιάς και τση πρεπιάς χωριά τα γονικά μας κ’ ιστορία γράφτηκε στα μέρη τα δικά μας. Αντριεωμένα τα χωριά πάντα τα γονικά μας!!!)Ευχαριστούμε το Γιώργη.
Στρατηγέ έχετε το λόγο.
Τον Αύγουστο του 1944 η λαβωμένη και παραπαίουσα Γερμανική Δύναμη Κρήτης, 2 μήνες μόνο πριν την οριστική αποχώρησή της από το νησί, αποφασίζει να εκδικηθεί όλους όσους την εμπόδισαν να ολοκληρώσει τα επεκτατικά της σχέδια.
Το Αμάρι « η χώρα των Λωτών » όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο Άγγλος Μος, μια περιοχή της Κρήτης που πρόσφερε πολλά στους Αγώνες του Έθνους, αποτέλεσε την τελική επιλογή τους, η οποία απέβη καταστροφική μέχρι αφανισμού για οκτώ χωριά του Κέδρους .
Το Αμάρι λόγω της γεωγραφικής του θέσεως, των ορεινών όγκων που το περιβάλλουν, των δύσβατων δρομολογίων, των διαδοχικών γραμμών αμύνης που διαγράφονται από τα υπάρχοντα φυσικά εμπόδια, προσφέρεται για ανταρτοπόλεμο και απόκρυψη προσωπικού και υλικού.
Συνυπολογίζοντας το εύφορο έδαφος και κυρίως το χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία των κατοίκων που ιδιαίτερα την εποχή εκείνη εμφορείτο από άκρατο πατριωτισμό, ο τόπος αυτός ήταν ιδανικός για ασφαλή ανάπαυλα των πολεμιστών πράγμα το οποίο συνέβη και στην διάρκεια της Γερμανικής κατοχής.
Έτσι διαπιστώνουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή της επαρχίας Αμαρίου κατά την υπόψη περίοδο:
Α. Είχαν εγκατασταθεί και παραμείνει πολλές αντάρτικες ομάδες και χρησιμοποίησαν το χώρο ως ορμητήριό τους για τους αγώνες τους . Δεν είναι τυχαίο ότι το θέρος του 1942 περίοδος κατά την οποία υπήρχε απόλυτος κυριαρχία των Γερμανών σε όλη την Κρήτη, οι ισχυρότερες αντιστασιακές ομάδες (Μπαντουβάς, Πετρακογιώργης κλπ) βρήκαν καταφύγιο στο Αμάρι.
Β. Είχαν εγκατασταθεί Συμμαχικοί Σύνδεσμοι οι οποίοι χρησιμοποιούντες τους πλέον σύγχρονους για την εποχή ασυρμάτους, επικοινωνούσαν με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.
Πέραν αυτών και οι ίδιοι οι συμμαχικοί αξιωματούχοι δεν έκρυβαν και τότε με τις ενέργειές τους και αργότερα στα απομνημονεύματά τους, την σημασία και την συμμετοχή στον αγώνα όλης της επαρχίας Αμαρίου.
Έτσι τα Χριστούγεννα του 1942, ο Διοικητής της Συμμαχικής Αντικατασκοπείας στην Κρήτη Τομ Νταμπάμπιν, ο υπεύθυνος Δυτικής Κρήτης Ζαν Φίλτιγκ, ο Λη Φέρμορ και άλλοι Κρήτες αντιστασιακοί επέλεξαν να γιορτάσουν την νίκη επί του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν, στο χωριό Γερακάρι όπου στήθηκε παραδοσιακό γλέντι.
Όλα αυτά τα αναφέρουμε για να καταδείξουμε ότι τα αίτια της καταστροφής των χωριών του Κέντρους ήταν η συνολική συνεισφορά τους στον αντιστασιακό αγώνα, η δε απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε και η διέλευση του από τα παραπάνω χωριά ήταν απλώς η αφορμή .
Και τούτο διότι μερικοί αναλυτές και ιστορικοί συγγραφείς προσπαθούν να δαιμονοποιήσουν το εγχείρημα της απαγωγής ως μια περιττή και ανόητη ενέργεια που μόνο δεινά μπορούσε να προκαλέσει με τις εκδικητικές διαθέσεις των Γερμανών.
Να έλθουμε όμως στη θλιβερή μέρα της 22ας Αυγούστου 1944.
Είναι χαράματα και οι ναζήδες με σατανική μεθοδικότητα, ανενόχλητοι, σαν να επρόκειτο για αόρατους δαίμονες όπως λέει ο ιστορικός Σπύρος Μαρνιέρος, βοηθούμενοι και από την πλήρη αποδιοργάνωση στον τομέα της εγρήγορσης, παρά τις αναμενόμενες επιδρομές των κατακτητών, περικύκλωσαν αρχικώς και στη συνέχεια ισοπέδωσαν επτά χωριά του Αμαρίου{Γερακάρης, Γουργούθοι, Καρδάκι, Σμιλέ, Βρύσες, Δρυγιές, Άνω Μέρος}και την Κρύα Βρύση του Αγίου Βασιλείου.
Από τους ανθρώπους που εγκλωβίστηκαν στο σύνολό τους σχεδόν, αποκομμένοι από τους φυσικούς των ηγήτορες, ανυποψίαστοι και απροβλημάτιστοι στην κρισιμότερη περίοδο που εγκυμονούσε κινδύνους από την διαφαινόμενη υποχώρηση των Γερμανών, ξεδιαλέχτηκαν για την αντιστασιακή τους δράση και εκτελέστηκαν με τον αγριότερο τρόπο, εκατόν πενήντα οκτώ (158) άνδρες και έξι (6) γυναίκες.
Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε εκτελεσμένους άνδρες και γυναίκες με κριτήριο την αντιστασιακή τους δράση, που σημαίνει στην ουσία ότι δεν πρόκειται για θύματα από τον άμαχο πληθυσμό αλλά για εθελοντές οργανωμένους στον κοινό αγώνα κατά του ολοκληρωτισμού, από το επικίνδυνο πόστο της Εθνικής Αντίστασης.
Και να πούμε ακόμη πως η μοίρα αυτών των αγωνιστών, σε σχέση με τους άλλους εμπόλεμους είναι να περιμένουν αβοήθητοι όταν διατρέχουν τον έσχατο κίνδυνο. Αυτή τη μοίρα είχαν και οι εκτελεσμένοι στο Κέδρος. Παρέμειναν ανυπεράσπιστοι στο έλεος των στυγερών δολοφόνων.
Ούτε μία τουφεκιά για την τιμή των όπλων μετά το μακελειό, για να αλαφρώσουν οι ψυχές των εθνομαρτύρων μας από το βασανιστικό «νανούρισμα» επί οκτώ μερόνυχτα των ναζιστικών εμβατηρίων.
Μήπως υπερβάλλουμε; Ας ανατρέξουμε σε τι μεταξύ των άλλων έγραψε αμέσως μετά την καταστροφή (31.8.1944) σε στιγμές αυτοκριτικής και μεγάλης συντριβής, ο Δικηγόρος Αντώνης Λίτινας:
«Το άνθος της περιφέρειάς μας εξέλιπε. Έπεσε άδικα, ύπουλα, χωρίς να μπορέσει ν’ αντισταθεί, ενώ είχε τόση δυναμικότητα. Εμείς; Στεκόμεθα βουβοί στα άταφα πτώματα, τα μισοψημένα, στα πεταμένα κομμάτια των ωραίων ηρώων, που τα τρώνε τα σκυλιά και τα όρνεα, χωρίς να μπορούμε τουλάχιστον να τα θάψουμε.
Είμεθα όλοι συνένοχοι της μεγάλης καταστροφής. Ξεθαρρέψαμε πως φεύγουν οι Γερμανοί. Κάναμε σχέδια για την αιφνιδιαστική τους αναχώρηση. Πώς να πάρουμε τις Αρχές. Πώς να τηρήσουμε την τάξη. Ενώ αυτοί σμίλευαν έντεχνα και μυστικά την ολοκληρωτική μας καταστροφή. Τώρα; Σε ποιόν να μιλήσουμε για αγώνες μελλοντικούς; Ποιος θα μας πιστέψει;
Οι σύμμαχοι… Οι μεγάλοι μας σύμμαχοι… Οκτώ ημέρες εκαίετο, ελεηλατείτο από μια παρέα Γερμανών η όμορφη, πλούσια και ηρωική αυτή περιοχή, χωρίς ένα αεροπλάνο να περάσει, να μας ρίξει έστω αυτό, την χαριστική βολή. Ας ερχόταν. Ας έπαιρνε μία φωτογραφία, ας έριχνε ύστερα προκηρύξεις, ας μας έδιδε ένα κουράγιο».
Οι ευθύνες μας που υπάρχουν δυστυχώς, όπως αναγνωρίζει ο Αντώνης Λίτινας και οι οποίες συνοψίζονται στο γεγονός ότι κατά την τελευταία περίοδο της Κατοχής παρά την αγωνιστική εμπειρία τόσων ετών και παρά τους ορατούς κινδύνους, δεν διαθέταμε οποιασδήποτε μορφής ετοιμότητα για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων με τους Γερμανούς.
Μέτρα όχι για να αποκρούσομε τους επιδρομείς. Αν υπήρχαν τέτοιες προϋποθέσεις (λ.χ. ισχυρές ανταρτικές ομάδες) θα το γνώριζε η Γερμανική αντικατασκοπία και δε θα επιχειρούσαν οι Γερμανοί με ελάχιστες δυνάμεις (400-500 ανδρών) έναντι των αντικειμενικών στόχων, να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο κύκλωσης κ.λ.π., σε μια εκτεταμένη και απομακρυσμένη από τις έδρες των μονάδων ορεινή περιοχή. Διέτρεχαν τον κίνδυνο να επιστρέψουν άπρακτοι και,αποδεκατισμένοι.
Άλλα μέτρα εννοούμε που θα μπορούσαν να ελαχιστοποιήσουν τις συνέπειες της επιδρομής σε απώλειες ανθρώπινου δυναμικού ή για να γίνουμε ρεαλιστικότεροι να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες ατόμων νέων ηλικιών. Ποια είναι αυτά, ας τα ονομάσουμε «μέτρα επαγρύπνησης» που δεν εφαρμόστηκαν. Επιχειρούμε μια ενδεικτική καταγραφή τους :
Α. Η συνεχής ενημέρωση του πληθυσμού από ανθρώπους κατάλληλους για την κρισιμότητα των περιστάσεων και ότι οι Γερμανοί είχαν ακόμη την ικανότητα να μας πλήξουν θανάσιμα οποιαδήποτε στιγμή. Η σωστή ενημέρωση ποτέ δεν κάμπτει το ηθικό του αγωνιζόμενου λαού. Επιδρά ίσα-ίσα ευεργετικά, τονώνει την αγωνιστικότητά του και τον προβληματίζει πώς θα διαφυλαχτεί από τον φυσικό αφανισμό, για να συνεχίσει τον αγώνα του. Αντίθετα υποθάλπετο αλόγιαστα η ευφορία και προς τα ενεργά μέλη της Αντίστασης ότι έχει ξεψυχήσει το γερμανικό τέρας. Με επακόλουθο όλοι να ξεθαρρέψουν, να κοιμούνται τον «ύπνο του δικαίου» στα σπίτια τους, όταν τα προηγούμενα χρόνια (ας αφήσουμε τα καλοκαίρια) και τους χειμώνες με τις βροχές και το κρύο διανυκτέρευαν στο Κέδρος και τις εξοχές. Ξεθάρρεψαν και οι βοσκοί που ελάχιστα έμεναν στα χωριά τους και παρουσιάστηκε το φαινόμενο να κινδυνεύουν να αφανιστούν όλοι γιατί πιο πολύ ασχολούνταν με τις δουλειές της Αντίστασης παρά με τα κοπάδια τους και τους είχαν προγραμμένους.
Β. Η εντατικοποίηση του τομέα της κατασκοπίας και η σωστή αξιολόγηση των διαφόρων πληροφοριών. Λέγεται το ανήκουστο ότι διέρρευσε το σχέδιο εξολόθρευσής μας, έφταξε τις παραμονές της καταστροφής μέχρι τα καφενεία (υπάρχουν αυτήκοοι μάρτυρες) και κανένας δε προβληματίστηκε!
Γ. Η επιτήρηση με σκοπιές (σε 24ωρη βάση) και οπωσδήποτε κατά τις νυχτερινές ώρες των επίκαιρων σημείων, ώστε έγκαιρα να γίνονται αντιληπτές οι εμφανίσεις των εχθρικών στρατευμάτων και ταυτόχρονα η μεγάλη αύξηση του αριθμού των αγγελιοφόρων, για να επιτυγχάνεται με ταχύτητα η αλυσιδωτή ενημέρωση των διαφόρων χωριών.
Αναφερόμαστε σ’ αυτά, όχι με την έννοια να επιρρίψουμε ευθύνες εναντίον ορισμένων προσώπων που κατείχαν ηγετικές θέσεις στο Αντιστασιακό Κίνημα και των οποίων τον πατριωτισμό ποιος μπορεί να αμφισβητήσει. Η αναφορά μας έχει την έννοια ότι δεν πρέπει να αποσιωπούνται σφάλματα και παραλείψεις απ’ όποιους κι αν διαπράχτηκαν. Τούτο επιτάσσει το χρέος και προς τους μεταγενέστερους. Δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει η μοίρα, καθώς λένε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Έτσι και αλλιώς σ’ ολόκληρη την Κρήτη, τον Αύγουστο του ΄44 δεν έτρεξε μόνον ποταμός το αίμα στο Κέντρος. Εκατοντάδες οικογένειες, χιλιάδες γυναικόπαιδα, με σκοτωμένους ή φυλακισμένους τους προστάτες τους, με πυρπολημένα τα σπίτια τους, ρίχτηκαν στη δυστυχία και την απαθλίωση των δρόμων. Για να γραφτούν φαίνεται και άλλες λαμπρές σελίδες ανιδιοτελούς φιλοξενίας για τους Αμαριώτες και Αγιοβασιλιώτες, που τα χωριά τους ξέφυγαν από την οργή των Γερμανών. Μαζί –ανυπολόγιστη και τούτη η ζημιά- ένας λαϊκός πολιτισμός από τους χαρακτηριστικότερους της Κρήτης, μνημεία μεγάλης καλλιτεχνικής και θρησκευτικής αξίας αφανίστηκαν από τους «πολιτισμένους» του Βορρά
Απερίγραφτες οι εφιαλτικές ώρες από τη βάναυση συμπεριφορά των απαίσιων επιδρομέων, πάνοπλων εναντίον αόπλων. Απερίγραφτη και η ορμή των Κεντριανών προς το Ολοκαύτωμα. Ο παράτολμος ανδρισμός, η προτίμηση προς την ένδοξο θάνατο. Ξεπερνούσε τα ανθρώπινα μέτρα η δυναμική αναμέτρηση των μελλοθανάτων με τους δήμιους τους. Αντιστάθηκαν με τη δύναμη της ψυχής τους. Τους αποκάλεσαν μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα «άνανδρους, βάρβαρους, δολοφόνους». Θυμήθηκαν παλιά και καινούρια θούρια, που τα έψαλλαν ομαδικά, για να γιορτάσουν τον Αγώνα τους, όπως έκαναν όλοι οι Έλληνες Αγωνιστές, πριν από τη Μεγάλη θυσία τους. Τούτα δεν τα μεταφέρουμε παρασυρόμενοι από αισθήματα καυχησιολογίας. Μετά φέρθηκαν από διασωθέντες Μελλοθάνατους κι από άλλους αυτόπτες μάρτυρες συγκλονιστικών περιστατικών. Ακούσαμε και τούτο, που το έχει πάρει ο θρύλος και πρώτη φορά το καταγράφουμε. Αποχωρούντες οι φονιάδες από τα καιόμενα χωριά, εκστασιασμένοι προφανώς από τη μεγαλειώδη, πατριωτική συμπεριφορά των Μελλοθάνατων, απόδωσαν τιμές μαχητών με ομοβροντίες οπλοπολυβόλων στους χώρους των εκτελέσεων!
Πράξεις προσωπικής ανδρείας, μεγαλοψυχίας και ηθικού μεγαλείου σημειώθηκαν στις ρίζες του θρυλικού βουνού τη χαραυγή της απελευθέρωσής μας από το φασιστικό ζυγό. Πράξεις που λαμπρύνουν περισσότερο τη μακραίωνη ηρωική Κρητική ιστορία.
Το εκατοντάπηγο Κέντρος στις 22 Αυγούστου 1944 έγινε συνώνυμο με τη Δόξα!
Πριν κλείσω θέλω να αναφερθώ σε 2 γεγονότα που έχουν σχέση με τη Κρητική Αντίσταση κατά τη Γερμανική κατοχή:
Α. Πριν 2 χρόνια ένας Γερμανός συγγραφέας ονόματι ΡΙΧΤΕΡ παρουσίασε στην Ελλάδα ένα βιβλίο του για τη Μάχη της Κρήτης, στο οποίο αναφερόταν με τα ποιο προσβλητικά λόγια για τους ΚΡΉΤΕΣ αγωνιστές : ότι δηλαδή ήσαν ημιάγριοι άνθρωποι, δεν σεβάστηκαν το δίκαιο του πολέμου για τους αιχμαλώτους ,δεν πολέμησαν κατά των Γερμανών αλλά κτυπούσαν με ύπουλους τρόπους και άλλα πολλά. Και εμείς τι κάναμε;
Με πανηγυρικό τρόπο το Πανεπιστήμιο Κρήτης βράβευσε το παραπάνω κύριο. Μόνοι μας δηλαδή υποτιμούμε τον εαυτό μας. Μόνοι μας βγάζομε τα μάτια μας. Ευτυχώς που υπήρξαν και μερικοί πατριώτες που ύψωσαν το ανάστημά τους και κατήγγειλαν το γεγονός.
Β. Tο τι στοίχισε στην Ελλάδα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι σε όλους γνωστό:
-Πρώτη με 10% σε συνολικές απώλειες πληθυσμού , με 2η τη Ρωσία 2,8%
-Πρώτη με 219 ημέρες αντίστασης με 2η τη Γαλλία με 40 ημέρες
Αυτά και άλλα πολλά έκαναν όλη την υφήλιο να αναφέρεται με λόγια θαυμασμού και αναγνώρισης για τους Έλληνες.
Αξίζει να αναφέρομε ότι την ίδια περίοδο ,πολλοί νεοευρωπαίοι ,από αυτούς που μας κουνάνε τώρα το δάκτυλο και λένε να φύγομε από την Ευρώπη ,όχι μόνο δεν προέβαλαν καμία αντίσταση στο Γερμανό αλλά τους παρέδωσαν την πατρίδα τους αμαχητί.
Οι Δανοί για παράδειγμα όχι μόνο παραδόθηκαν αμέσως, αλλά ο Δανός Βασιλιάς για να δείξει την υποταγή του ,έστειλε το στέμμα του στο Χίτλερ με τον Γερμανό αγγελιαφόρο που του έφερε το τελεσίγραφο για να παραδοθούν.
Εμείς τώρα μετά από 71 χρόνια τι πρέπει να σκεφτόμαστε;
Έπρεπε να κάνομε αυτό που κάναμε τότε ή έπρεπε να πούμε στους Γερμανούς περάστε;
Έπρεπε μήπως να δείξομε μια άλλη συμπεριφορά ώστε να μην είμαστε σήμερα εδώ να θρηνούμε τα θύματά μας;
Την απάντηση τη βλέπω στα βλέμματά σας.
Οι Έλληνες με ηρωικές πράξεις από τα βάθη των αιώνων διατήρησαν στο χώρο αυτό που ζούμε την Ελευθερία , τη Δημοκρατία , τον Ελληνικό Πολιτισμό και όλες τις πανανθρώπινες αξίες.
Γι αυτό και υπάρχομε ακόμη , γι αυτό και θα ξεπεράσομε όλα τα δεινά που έχομε μπροστά μας .Δε μας φοβίζει τίποτα. Θα βρούμε σύντομα το δρόμο μας.
Κι όπως λέει και ένα εμβατήριο για την Ελλάδα μας:
….μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά.
Άμεσες ευχαριστίες από τον Νίκο Τσιουδάκη ως εξής:
Ευχαριστούμε Στρατηγέ για την αναδρομή σου
στα γεγονότα κατοχής που’χες στη θύμηση σου.
Για βάρβαρη των Γερμανών απάνθρωπη τους στάση
π’ ούλη η ανθρωπότητα έχει καταδικάσει!!
Παρακαλούμε την εκπρόσωπο της Περιφέρειας Αττικής, εντεταλμένη Περιφερειακή Σύμβουλο Διεθνών Θεμάτων κ Κατερίνα Παλιού για ένα σύντομο χαιρετισμό της.
Η εκπρόσωπος της Περιφέρειας Αττικής μετέφερε τις ευχαριστίες της Περιφερειάρχης Αττικής κ Ρένας Δούρου για την ευγενική πρόσκληση της Ομοσπονδίας στη σημερινή τιμητική εκδήλωση καταλήγοντας στα εξής: τιμούμε τους Ήρωες Αμαριώτες και όσο υπάρχουν Αμαριώτες δε φοβόμαστε τίποτα. Απάντηση συντονιστή, Ευχαριστούμενε πολύ την Περιφερειάρχη και ο Λαός θέλει καλά να φτιάξει το στομάχι.
Παρακαλούμε το Δήμαρχο Αμαρίου κ Παντελή Μουρτζανό για ένα σύντομο χαιρετισμό του.
Πανοσιολογιώτατε,
κ.κ. Εκπρόσωποι Αρχών και Φορέων,
κ. Πρόεδρε και αξιότιμα μέλη της Ομοσπονδίας Σωματείων Επαρχίας Αμαρίου,
Κυρίες και κύριοι,
Πέρασαν 71 χρόνια από την ημέρα που τα οκτώ χωριά του Κέντρους παραδόθηκαν στην καταστροφική μανία και στη φρίκη του Ναζισμού.
Οι Αμαριώτες πλήρωσαν με το αίμα τους τα όνειρα και τα ιδανικά τους για μια πατρίδα αδούλωτη και ελεύθερη, για μια κοινωνία δίκαιη και ειρηνική.
Οφείλουμε να κρατήσουμε άσβεστες τις μνήμες θυσίας των θυμάτων της Ναζιστικής Γερμανικής θηριωδίας. Οφείλουμε να κρατήσουμε ζωντανή μέσα μας τη μεγαλοσύνη των προγόνων μας.
Έχουμε χρέος και ευθύνη να κληροδοτήσουμε στις νεότερες γενιές, αλώβητη από τη φθορά του χρόνου, τη νεότερη τοπική ιστορία μας και τα συγκλονιστικά γεγονότα που τη σημάδεψαν, τη λαμπρή παρακαταθήκη μας.
Η διατήρηση της εθνικής μνήμης για μικρούς λαούς σαν το δικό μας πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Έχουμε διδαχθεί ότι λαοί που διατηρούν την εθνική τους μνήμη ζωντανή και διαφυλάττουν την εθνική τους συνείδηση, την ταυτότητα και την Ιστορία τους μόνο τότε μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στις διεθνείς εξελίξεις.
Δεν πρέπει να επιτρέψουμε την υποβάθμιση των ιστορικών αυτών γεγονότων, καθώς συχνά, συγκρούονται οι πολιτικές σκοπιμότητες με την ιστορική αλήθεια σε μια προσπάθεια απόκρυψης και καταπάτησης της εθνικής και ιστορικής μας συνείδησης.
Το μήνυμα της ειρήνης και συναδέλφωσης των λαών, αποτελεί περισσότερο από ποτέ, αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα που οφείλουμε να το προβάλλουμε και να το κάνουμε πράξη .
Η ιστορία που μας παρέδωσαν οι πρόγονοι μας αποτελεί σημείο αναφοράς και ταυτόχρονα καθορίζει τον τρόπο που θα διαχειριστούμε το παρόν και το μέλλον μας.
Σήμερα εμείς, ως Δήμος Αμαρίου, έχουμε θέσει ως προτεραιότητα τη διατήρηση – διαφύλαξη της πολιτιστικής και ιστορικής μας κληρονομιάς και την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής.
Στην προσπάθεια μας αυτή ως Δήμος Αμαρίου ζητάμε την αρωγή, συνδρομή και συμμετοχή κάθε Αμαριώτη και Αμαριώτισσας.
Με αίσθημα υπερηφάνειας και θαυμασμού, άλλα και ως άξιοι απόγονοι των 164 εκτελεσθέντων, που στις 22 Αυγούστου του ’44, πότισαν με το ιερό αίμα τους το δέντρο της ελευθερίας, έχουμε υποχρέωση, σήμερα που η χώρα μας περνά και πάλι, μία πραγματικά δύσκολη περίοδο, να αγωνιστούμε όπως οι πρόγονοί μας με πίστη , θέληση , και ελπίδα, και να είστε βέβαιοι ότι θα τα καταφέρουμε, έχοντας στη σκέψη μας το τρανταχτό παράδειγμα των χωριών του Κέντρους που μέσα από τις στάχτες τους και σε δυσκολότερες συνθήκες από τις σημερινές κατάφεραν να ξαναγεννηθούν και να ξαναζωντανέψουν.
Σας ευχαριστώ!
Ευχαριστούμε τον κ Δήμαρχο (παρθενική η σημερινή συμμετοχή) και ο συντονιστής συνεχίζει,
Αγαπητέ μας Δήμαρχε τ’ Αμάρι περιμένει
κάθε στιγμή να κάνετε να’ναι ευτυχισμένη.
Η εξουσία είναι καλή μα όποιος κι αν τη ν-έχει
πρέπει να τηνε χαίρεται μα και να την προσέχει.
Λύσεις να βρείτε ικανές για τα προβλήματα μας
για να μπορεί χάρης αυτών να ζήσει η γενιά μας.
Το μέλλον πάντα κρίνεται για τη συνέχεια του
απ’ όσα δίνει το παρόν πάντοτε στα παιδιά του.
Ελπίζουμε τ’ Αμάρι μας πρότυπο να το δούμε
και ούλοι το ευχόμαστε μαζί να το χαρούμε!
Ευχαριστούμε όλες και όλους για τη συμμετοχή και αξιοπρεπή συμπεριφορά παρακολούθησης της σεμνής εκδήλωσης μας, σε μνήμη όλων εκείνων που θυσιάστηκαν με απαράμιλλο ηρωισμό , για να ζήσουν οι μετέπειτα τους με ελευθερία, χωρίς το ζυγό που πέρασε η χώρα μας για πολλά χρόνια και,
Μέχρι να στεκ’ η πλάση μας κι αέρας να υπάρχει
θα παραμείνει αθάνατη του Κέντρους κάθε ράχη.
Κι μνήμη κάθε ήρωα ποτέ τζη δε θα σβήσει
και θα κρατεί αθάνατη μαζί τζη και τη φύση.
Το κέρασμα π’ ακολουθεί μ’ ένα λιτό ρακάκι
θα ηρεμήσει τη ν-ψυχή Ηρώων μας λιγάκι!
Αθάνατοι-Αιωνία τους η Μνήμη-Σας ευχαριστώ.
Δεν παραβρέθηκαν και ευχαριστούν θερμά για την πρόσκληση : η Αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνης κ Μαρία Λιονή, λόγω προγραμματισμένου ταξιδιού της στη Θεσσαλονίκη και ο Δήμαρχος Αθηναίων κος. Γιώργος Καμίνης λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων.
